Ageizm na rynku pracy to problem, o którym mówi się zazwyczaj dyskretnie, z dala od publicznej debaty. Dopóki nie doświadczymy go osobiście, z reguły nie przywiązujemy do niego większej wagi. Dyskryminacja ze względu na wiek jest trudna do udowodnienia, co często prowadzi do błędnych wniosków o braku kompetencji osób starszych. Mimo to, statystyki nie pozostawiają złudzeń – ageizm jest realnym problemem, za który wszyscy ponoszą w pewnym stopniu odpowiedzialność. Paradoksalnie, prędzej czy później każdy z nas może stać się jego ofiarą. Czy można temu zaradzić? Zdecydowanie tak!
To również Cię zainteresuje: Praca po 50-tce i 60-tce: Najlepsze branże i zawody dla dojrzałych profesjonalistów
Ageizm – poznaj bliżej to zagadnienie:
Ageizm co to takiego?
Jesteś w firmie od wielu lat i masz duże doświadczenie w pracy nad kluczowymi projektami. Zbliża się coroczne przyznawanie nagród dla najlepszych pracowników. Czujesz, że w tym roku to Ty powinieneś zostać wyróżniony, bo Twoje osiągnięcia są naprawdę imponujące. Jednak nagroda trafia do młodszego kolegi, który dopiero zaczął swoją karierę. Podczas spotkania z zespołem szef mówi: „Chcieliśmy postawić na świeżą perspektywę”.
Powyższy przykład to właśnie ageizm – pojęcie wywodzące się od angielskiego age, czyli wiek, a Twórcą samej definicji ageizmu jest Robert Buttler, geriatra, gerontolog, psychiatra, szef amerykańskiego Narodowego Instytutu ds. Starzenia się. Według niego ageizm to:
proces systematycznego tworzenia stereotypów lub dyskryminacji ludzi ze względu na ich wiek, w sposób analogiczny jak rasizm i seksizm odnoszą się do koloru skóry i płci. Ageizm sprawia, że młodsze pokolenia postrzegają starszych ludzi jako innych niż oni sami; w ten sposób powoli przestają identyfikować się ze starszymi jako istotami ludzkimi
Ageizm jest więc zjawiskiem społecznym polegającym na nierównym czy też lekceważącym traktowaniu osób starszych w różnych sferach życia, także w pracy. Choć “starszych” jest w tym przypadku pojęciem względnym, ponieważ dyskryminacja ze względu na wiek nie dotyczy już jedynie osób na emeryturze, a nawet tych pomiędzy 35. a 40. rokiem życia.
Przykładem może być tutaj moda, która kojarzy się z młodością, pięknem i idealnymi proporcjami ciała, co oznacza, że modelki i modele w wieku powyżej 40 lat mają znacznie mniejsze szanse na zdobycie lukratywnych kontraktów, a same sklepy z odzieżą często oferują ubrania skierowane głównie do młodszych klientów, pomijając potrzeby osób starszych. Widoczna gołym okiem jest także dyskryminacja ze względu na wiek w branży filmowej i showbiznesie – w wywiadach często słyszy się, że ciekawych ról dla kobiet po czterdziestce jest naprawdę niewiele, a znacznie większe szanse mają młode, szczupłe osoby o nienagannym wyglądzie.
Inny specjalista ds. starzenia się Erdman B. Palmore znacznie poszerzył pojęcie ageizmu, twierdząc, że jest to wszelkie dyskryminowanie oraz uprzedzenia (zarówno negatywne, jak i pozytywne) wobec innych z uwagi na ich wiek. A więc dyskryminacją w jego rozumieniu będzie także odrzucanie z góry wszelkich uwag młodego członka zespołu, nawet jeśli są one wartościowe.
Młodzi ludzie często słyszą, że nie mają wystarczającego doświadczenia, nawet jeśli posiadają odpowiednie wykształcenie i umiejętności. Często też otrzymują niższe wynagrodzenia niż osoby starsze, nawet jeśli wykonują taką samą pracę. Przykładem mogą być tutaj prace sezonowe, gdzie proponowane są dla nich niższe stawki godzinowe niż dla osób z większym doświadczeniem, ponadto pracują często w oparciu o krótkoterminowe umowy lub umowy zlecenie, co uniemożliwia im planowanie przyszłości finansowej.
Czym objawia się ageizm w pracy?
Ageizm na rynku pracy to zjawisko, które wciąż jeszcze jest powszechne. Jak się objawia?
Dyskryminacja ze względu na wiek przykłady (wobec osób starszych):
- Odrzucanie kandydatów ze względu na wiek, pomijanie doświadczenia na rzecz młodszych kandydatów, nawet jeśli są mniej wykwalifikowani.
- Ograniczanie możliwości awansu dla osób starszych, preferowanie młodszych pracowników, nawet jeśli ci drudzy mają mniejsze osiągnięcia.
- Wykluczanie osób starszych z programów szkoleniowych, co ogranicza ich rozwój zawodowy.
- Preferencyjne zwalnianie pracowników starszych podczas redukcji zatrudnienia, podając jako powód m.in. konieczność obniżenia kosztów.
Dyskryminacja ze względu na wiek przykłady (wobec osób młodszych):
- Wymaganie zbyt dużego doświadczenia, co dyskryminuje młodych absolwentów.
- Oferowanie niższych stawek płacowych młodym pracownikom, nawet jeśli wykonują taką samą pracę jak osoby starsze.
- Zatrudnianie młodych ludzi na umowy krótkoterminowe, co uniemożliwia im planowanie przyszłości zawodowej.
- Przyjmowanie, że młodzi ludzie są mniej zaangażowani, mniej odpowiedzialni i mniej doświadczeni.
Zobacz też: Praca dla emeryta – gdzie szukać? Jak wygląda zatrudnienie emeryta?
Czy ageizm w pracy jest tak dużym zjawiskiem?
Raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego potwierdza, że ageizm na rynku pracy jest poważnym problemem. Przeprowadzone badanie wykazało istotne różnice w traktowaniu kandydatów w zależności od wieku. Osoby poniżej 30. roku życia miały prawie dwukrotnie większe szanse na zaproszenie na rozmowę kwalifikacyjną w porównaniu do osób po 50. roku życia. Dysproporcje te były szczególnie widoczne w Warszawie, gdzie młodsi kandydaci byli nawet czterokrotnie częściej zapraszani na spotkania rekrutacyjne.
Dlaczego tak się dzieje, skoro Kodeks pracy w art. 183a jasno wskazuje, że:
pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Dyskryminacja ze względu na wiek zdecydowanie nie sprzyja wizerunkowi firmy, a zatem można przypuszczać, że bardzo często jest ona nieświadoma.
Jakie są przyczyny dyskryminacji ze względu na wiek?
Powszechny pogląd, że osoby starsze są dyskryminowane na rynku pracy, może być w dużej mierze efektem utrwalonych stereotypów, a nie świadomej złośliwości. Często sami, nieświadomie, podtrzymujemy te przekonania. Ile razy zakładamy, że osoba po 50. roku życia nie poradzi sobie z nowymi technologiami, skoro dzisiejszy rynek pracy wymaga coraz większych umiejętności cyfrowych? Takie uogólnienia, oparte na indywidualnych doświadczeniach, mogą prowadzić do błędnych ocen kandydatów i utrwalania negatywnych stereotypów. Warto zdać sobie sprawę, że każdy z nas może kiedyś znaleźć się w podobnej sytuacji.
Z drugiej strony działy HR i menedżerowie mają za zadanie stworzyć zespół, który będzie efektywny i dobrze współpracował. Dlatego często zwracają uwagę nie tylko na twarde umiejętności, ale także na to, czy charakter nowego pracownika pasuje do reszty zespołu. To zrozumiałe, że chcą minimalizować ryzyko zatrudnienia kogoś, kto nie odnajdzie się w firmowej kulturze, zwłaszcza że koszty takiej pomyłki mogą być znaczne. Z tego powodu często pojawia się przekonanie, że młodzi pracownicy lepiej odnajdą się w “młodym, dynamicznym zespole”.
To również warto wiedzieć:
Nepotyzm co to? Definicja i przykłady nepotyzmu w pracy
Mobbing w pracy – co to jest mobbing? Przykłady mobbingu w pracy
Tak utrwalone stereotypy często prowadzą do uproszczonych i błędnych ocen potencjału pracowników:
- Brak zrozumienia, że każdy człowiek starzeje się indywidualnie i że wiek nie jest jednoznaczny z określonymi umiejętnościami czy ograniczeniami, powoduje, że osoby starsze są często dyskryminowane.
- Kulturowo zakorzenione przekonanie o wyższości młodości oraz lęk przed starzeniem się przyczyniają się do dewaluacji doświadczenia i wiedzy osób starszych.
- Obsesja młodością i ciągłe poszukiwanie nowych trendów sprawia, że pracodawcy często pomijają kandydatów, którzy nie wpisują się w ten idealizowany obraz pracownika.
- Brak świadomości, że różnorodność wiekowa w zespole może być ogromnym atutem prowadzi do tworzenia jednorodnych zespołów, w których dominuje jedna grupa wiekowa. To z kolei ogranicza przepływ nowych pomysłów i utrudnia adaptację do zmieniających się warunków rynkowych.
- Lęk przed zmianami i nowymi technologiami może powodować, że pracodawcy niechętnie zatrudniają osoby starsze, obawiając się, że nie będą w stanie dostosować się do nowych wyzwań.
Dyskryminacja w pracy ze względu na wiek – jak z nią walczyć?
Nie możemy zakładać, że ageizm zniknie z rynku pracy sam – podobnie, jak w przypadku dyskryminacji ze względu na płeć czy osób niepełnosprawnych ruchowo – walka z ageizmem będzie wymagać zaangażowania wielu stron.
Ageizm – przykłady działań walki z dyskryminacją:
- Organizowanie regularnych szkoleń dla pracowników na temat ageizmu, jego skutków i sposobów jego rozpoznawania.
- Prowadzenie kampanii informacyjnych, które podkreślają wartość różnorodności wiekowej w miejscu pracy oraz promowanie ich w mediach.
- Stworzenie bezpiecznej przestrzeni, w której pracownicy mogą dzielić się swoimi doświadczeniami związanymi z dyskryminacją ze względu na wiek.
- Opracowanie kryteriów rekrutacji, które skupiają się na umiejętnościach i doświadczeniu, a nie na wieku. Np. używanie w ogłoszeniach stwierdzenia “wielopokoleniowy zespół”, zamiast “młody, dynamiczny zespół”.
- Zapewnienie wszystkim pracownikom, niezależnie od wieku, równych szans na rozwój i awans zawodowy.
Różnorodność wiekowa w zespołach to nie tylko aspekt społecznej sprawiedliwości, ale przede wszystkim istotny czynnik wpływający na efektywność organizacji. Połączenie doświadczenia starszych pracowników z energią i pomysłami młodszego pokolenia prowadzi do wzrostu kreatywności, innowacyjności i zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstwa. Różne perspektywy, które niesie ze sobą różnorodność wiekowa, przyczyniają się do podejmowania bardziej wyważonych decyzji i lepszego zrozumienia potrzeb klientów.
Zobacz też nasze pozostałe artykuły:
Wzory CV
Szablony CV
Przykładowe CV
CV emeryta – jak napisać CV dla emeryta?
CSR co to? Na czym polega społeczna odpowiedzialność biznesu?
Studia podyplomowe. Ile trwają, cena?
Języki obce na rynku pracy. Jakich języków warto się uczyć?
Jak powinno wyglądać ergonomiczne stanowisko pracy? Organizacja miejsca pracy
Sposoby na rozwój osobisty i zawodowy
Jakie konsekwencje ma kłamanie w CV?
Nagłówek w CV – co powinno się w nim znaleźć?
Urząd Skarbowy praca – jak wygląda praca w Urzędzie Skarbowym i jak ją dostać?
Jakie są typy osobowości wg Junga i Hipokratesa? [+ kolory osobowości i test MBTI]
Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) – czym się zajmuje?
Piramida Maslowa – czym jest? Jak wykorzystać ją w biznesie?
Kto to introwertyk? Jakie są typowe zachowania introwertyka? Jaki zawód dla introwertyka?
