Zdarza się, że w zakładzie pracy, w którym chcesz podjąć zatrudnienie, występują szkodliwe warunki pracy. W takiej sytuacji pracodawca ma wobec Ciebie dodatkowe obowiązki, a Ty zyskujesz nowe przywileje. Zatrudnienie pracownika w warunkach szkodliwych dla zdrowia występuje gdy jest on narażony na działanie czynników chemicznych i fizycznych oraz pyłów o określonych stężeniach i natężeniach. Zawody szkodliwe, czyli jakie? Na które z dodatkowych uprawnień możesz liczyć? Sprawdź!
Spis treści:
- Szkodliwe warunki pracy
- Praca w trudnych warunkach – jakie obowiązki ma pracodawca?
- Przywileje dla pracującego w warunkach szkodliwych
- Praca w warunkach szkodliwych do 1998 roku/ po 2008 roku a emerytura pomostowa
Szkodliwe warunki pracy
Mimo że praca w szkodliwych warunkach nie została oficjalnie zdefiniowana, przyjmuje się, że występuje wówczas, gdy podczas wykonywania obowiązków zawodowych na pracownika oddziałują czynniki negatywne dla zdrowia, które występują w stężeniu powyżej zalecanych norm.
Zobacz też: jakie są najczęstsze objawy wypalenia zawodowego?
Wspomniane czynniki można podzielić na:
- szkodliwe, gdy istnieje prawdopodobieństwo doprowadzenia do choroby zawodowej;
- uciążliwe, gdy negatywnie oddziałują na samopoczucie pracownika, ale nie powinny trwale wpływać na jego stan zdrowia;
- niebezpiecznie, gdy zachodzi wysokie prawdopodobieństwo wypadku przy pracy.
Jakie czynniki obejmują warunki szkodliwe w pracy?
- Fizyczne, czyli hałas, ostre krawędzie, pracę w pobliżu maszyn, wysoka lub niska temperatura powietrza;
- chemiczne, czyli substancje rakotwórcze, drażniące, uczulające, toksyczne;
- biologiczne, czyli bakterie, wirusy i grzyby.
Praca w warunkach szkodliwych Kodeks pracy
W Kodeksie pracy wyróżnione zostały dwa pojęcia, których nie należy mylić.
- Szkodliwe warunki pracy – występują, gdy dopuszczalne stężenia lub natężenia czynników szkodliwych przekraczają dopuszczalne normy. Mają one negatywny wpływ na zdrowie zatrudnionego, a przebywanie w nich może przyczynić się do rozwoju różnych chorób
- Szczególne warunki pracy – praca w szczególnych warunkach upoważnia do przejścia na wcześniejszą emeryturę. Ustawodawca sporządził także wykaz stanowisk pracy w warunkach szczególnych.
Czym są emerytury stażowe?
Wykaz stanowisk pracy w warunkach szczególnych 2024
Wykaz prac w szczególnych warunkach obejmuje zawody uprawniające do wcześniejszej emerytury oraz ewentualnej rekompensaty. Poniższy spis zawiera również profesje związane z pracą w warunkach szkodliwych. Są to:
- prace w górnictwie;
- prace w energetyce;
- prace w hutnictwie i przemyśle metalowym;
- prace w chemii;
- prace w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych;
- prace w leśnictwie, przemyśle drzewnym i papierniczym;
- prace w przemyśle lekkim;
- prace w transporcie i łączności;
- prace w gospodarce komunalnej;
- prace w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym;
- prace w przemyśle poligraficznym;
- prace w służbie zdrowia i opiece społecznej;
- prace w zespołach formujących szkło;
- prace na statkach żeglugi powietrznej;
- prace w portach morskich;
- prace gorące w hutach żelaza i stali oraz hutach metali nieżelaznych.
Szczegółowy wykaz zawodów w szczególnych warunkach znajdziesz w rozporządzeniu rady ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Praca w trudnych warunkach – jakie obowiązki ma pracodawca?
Zadaniem pracodawcy jest maksymalne ograniczenie działania niekorzystnych dla zdrowia czynników. Zatrudniający muszą sami stosować się do zasad BHP oraz zapewnić podwładnym odpowiednie środki ochrony osobistej (np. odzież), zabezpieczenie ich stanowiska pracy oraz zagwarantować pomoc medyczną w razie nieprzewidzianych sytuacji.
To nie wszystko, ponieważ obowiązkiem pracodawcy jest także prowadzenie badań i pomiarów szkodliwych czynników na terenie firmy. Wszystkie zebrane dane należy wprowadzać do ewidencji czynników negatywnie wpływających na zdrowie pracownika. Rodzaj, metody, tryb oraz częstotliwość prowadzenia badań i pomiarów reguluje rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 2 lutego 2022 roku w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Zanim pracownik przystąpi do pracy w szkodliwych warunkach, musi zostać odpowiednio przeszkolony oraz przejść badania lekarskie. Co ważne, pracy szkodliwej dla zdrowia nie mogą wykonywać kobiety w ciąży oraz karmiące. W takiej sytuacji pracodawca zobowiązany jest przenieść pracownicę do innej pracy, a gdy to niemożliwe – zwolnić ją z obowiązku świadczenia pracy na czas niezbędny.
Testy psychologiczne dla kierowców i do wojska – kto musi zdawać psychotesty?
Przywileje dla pracującego w warunkach szkodliwych
Pracodawca może wprowadzić dodatek za pracę w szkodliwych warunkach na czas określony lub nieokreślony. Dodatek za pracę w warunkach szkodliwych ile wynosi? Jego wysokość zależy najczęściej od stopnia szkodliwości. Warto jednak pamiętać, że nie ma w prawie przepisów, które nakładają na pracodawcę obowiązek wypłacania dodatków z tytułu pracy w szkodliwych warunkach i zależy to głównie od dobrej woli przełożonego.
Dodatkowo czas pracy wykonujących swoje obowiązki zawodowe na stanowiskach o najwyższych dopuszczalnych stężeniach lub natężeniach czynników szkodliwych dla zdrowia, nie może przekraczać 8 godzin. Praca w nadliczbowych godzinach dopuszczalna jest jedynie w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej.
Praca w warunkach szkodliwych – emerytura
Pracownicy mają prawo do wcześniejszej emerytury, jeśli ich staż pracy w szkodliwych warunkach wynosi co najmniej 15 lat. Należy w tym celu złożyć odpowiedni wniosek do ZUSu.
Praca w warunkach szkodliwych do 1998 roku/ po 2008 roku a emerytura pomostowa
Po zmianach w prawie w 2008 roku, osoby, które do końca 1998 roku i od 2009 roku przepracowały co najmniej 15 lat w warunkach szczególnych (w tym szkodliwych) mogą ubiegać się o emeryturę pomostową. Otrzymają ją pracownicy, którzy spełniają łącznie wszystkie poniższe warunki:
- urodzili się po 1948 roku;
- osiągnęli wiek co najmniej 55 lat w przypadku kobiet i co najmniej 60 lat w przypadku mężczyzn;
- wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat;
- wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 roku oraz po 31 grudnia 2008 roku;
- posiadają co najmniej 20-letni (dla kobiet) i 25-letni (dla mężczyzn) okres składkowy i nieskładkowy;
- nastąpiło z nimi rozwiązanie stosunku pracy.
Po wprowadzonych zmianach wiele osób utraciło możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę. W zamian, na podstawie 15-letniego stażu pracy, pracownik może wnioskować o dodatek za pracę w warunkach szkodliwych do emerytury. Taka rekompensata pieniężna wynosi od 100 do 400 zł.
Dowiedz się więcej:
Praca na wysokości – jak zdobyć uprawnienia do pracy na wysokości?
Urlop okolicznościowy ślub
Technik weterynarii a weterynarz – jak zostać weterynarzem?
Licencja pilota – jak zostać pilotem?
Bezrobocie – przyczyny, rodzaje i skutki bezrobocia
Umowa zlecenie a umowa o pracę – czym się różni umowa zlecenie od umowy o pracę?
Dlaczego nie mogę znaleźć pracy? Co robić, aby zwiększyć swoje szanse na zatrudnienie?
Urlop na żądanie – ile urlopu przysługuje? Poznaj podstawowe zasady
Prokurent – kim jest i jakie ma uprawnienia?
Wypowiedzenie umowy o pracę za porozumieniem stron
Okres ochronny przed emeryturą – ile lat przed emeryturą jest okres ochronny?
