W wielu branżach nie da się po prostu “zamknąć” firmy na noc czy weekend. Niektóre zakłady muszą działać nieprzerwanie – 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. To właśnie tam najczęściej stosuje się system pracy w ruchu ciągłym, który pozwala na zapewnienie ciągłości procesów technologicznych lub zaspokajanie potrzeb społecznych. Ale jak właściwie wygląda praca w ruchu ciągłym od strony organizacyjnej? Jakie obowiązują zasady według Kodeksu pracy? Jak może wyglądać harmonogram pracy w ruchu ciągłym? Czytaj dalej!
Zobacz też: Elastyczny czas pracy – jakie ma zalety? Czy w każdej pracy się sprawdzi?
Praca w ruchu ciągłym – sprawdź:
Praca w ruchu ciągłym – co to znaczy?
System pracy w ruchu ciągłym to szczególny sposób organizacji czasu pracy, który umożliwia wykonywanie obowiązków zawodowych nieprzerwanie – również w niedziele i święta. W ramach tego systemu dopuszcza się pewnie odstępstwa od typowych zasad określonych w Kodeksie pracy.
Praca w ruchu ciągłym – Kodeks pracy
Art. 138. Kodeksu pracy mówi, że:
§ 1. Przy pracach, które ze względu na technologię produkcji nie mogą być wstrzymane (praca w ruchu ciągłym), może być stosowany system czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie czasu pracy do 43 godzin przeciętnie na tydzień w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 tygodni, a jednego dnia w niektórych tygodniach w tym okresie dobowy wymiar czasu pracy może być przedłużony do 12 godzin.
Co to oznacza w praktyce?
Standardowy tydzień pracy trwa średnio 40 godzin. Ale w systemie pracy w ruchu ciągłym można go przedłużyć do 43 godzin tygodniowo – czyli o 3 godziny więcej. Nie oznacza to jednak, że każdy tydzień będzie dłuższy – chodzi o to, że w okresie rozliczeniowym (czyli np. w ciągu 4 tygodni) średnia z tych tygodni może wynosić 43 godziny.
Dodatkowo raz w tygodniu (w wybranych tygodniach) można zaplanować dłuższą zmianę – do 12 godzin jednego dnia. W 4-tygodniowym okresie rozliczeniowym można to zrobić maksymalnie w 3 tygodniach. Jeśli okres rozliczeniowy wynosi tylko 2 tygodnie, to taka dłuższa zmiana może wystąpić tylko w jednym tygodniu.
Dzięki temu system pozwala na elastyczne układanie grafików i zapewnienie ciągłości pracy, ale jednocześnie nakłada konkretne ograniczenia, żeby nie przeciążać pracowników.
Dowiedz się, jak działa wolne za święto w sobotę
Kiedy może być stosowana praca w ruchu ciągłym?
Praca w ruchu ciągłym może być stosowana tylko w wyjątkowych sytuacjach – tam, gdzie zatrzymanie pracy byłoby niemożliwe lub bardzo szkodliwe. Dotyczy to przede wszystkim dwóch przypadków.
- Po pierwsze, gdy proces technologiczny wymaga nieprzerwanego działania – na przykład w hutach, elektrowniach czy przy produkcji chemicznej, gdzie zatrzymanie maszyn mogłoby prowadzić do strat lub zagrożeń.
- Po drugie, gdy firma musi stale zaspokajać potrzeby ludzi – jak ma to miejsce w służbie zdrowia, transporcie publicznym czy w dostawach wody i energii.
Praca w ruchu ciagłym – przykłady:
- Służba zdrowia – szpitale, pogotowie ratunkowe, oddziały ratunkowe czy izby przyjęć muszą działać przez całą dobę.
- Energetyka – elektrownie, elektrociepłownie, zakłady gazowe czy wodociągowe muszą stale zapewniać dostawy prądu, gazu i wody.
- Transport i logistyka – koleje, lotniska, porty morskie czy centra logistyczne często pracują bez przerwy, aby zapewnić ciągłość dostaw i komunikacji.
- Przemysł ciężki i produkcja – huty, cementownie, zakłady chemiczne czy inne fabryki, w których przerwanie procesu produkcyjnego mogłoby doprowadzić do awarii lub strat finansowych.
- Media i telekomunikacja – centra nadawcze, serwery i infolinie techniczne muszą działać non stop, by zapewnić łączność i dostęp do informacji.
- Służby porządkowe i ratownicze – policja, straż pożarna, straż graniczna i inne służby działają w systemie zmianowym, by zapewnić bezpieczeństwo przez całą dobę.
- Branża hotelarska i gastronomiczna – niektóre hotele, stacje benzynowe czy restauracje czynne całą dobę pracują również w trybie ciągłym.
Dzięki pracy w ruchu ciągłym wiele kluczowych obszarów życia społecznego i gospodarczego może funkcjonować nieprzerwanie – nawet wtedy, gdy większość z nas śpi lub odpoczywa.
Kto nie może wykonywać pracy w ruchu ciągłym?
Choć praca w ruchu ciągłym jest niezbędna w wielu branżach, nie każdy pracownik może być do niej kierowany. Przepisy prawa pracy jasno określają grupy osób, które z uwagi na szczególną ochronę lub ograniczenia zdrowotne nie mogą, lub mogą tylko warunkowo pracować w takim systemie i są to:
- Kobiety w ciąży – zgodnie z Kodeksem pracy, nie mogą one pracować w porze nocnej ani w systemie zmianowym, co praktycznie wyklucza ich udział w pracy ciągłej.
- Młodociani pracownicy (do 18. roku życia) – nie mogą pracować w nocy, a także obowiązują ich ograniczenia dotyczące maksymalnego dobowego i tygodniowego czasu pracy.
- Osoby z orzeczoną niepełnosprawnością – jeśli mają skrócony czas pracy (np. do 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo), to system pracy w ruchu ciągłym – zwłaszcza z 12-godzinnymi zmianami – będzie dla nich niedozwolony, chyba że lekarz wyrazi na to zgodę.
- Pracownicy opiekujący się dzieckiem do 4. roku życia – nie mogą być zatrudniani w systemie zmianowym bez ich wyraźnej zgody, co w praktyce oznacza, że nie można ich zmusić do pracy w nocy ani do nieregularnych zmian.
- Osoby ze wskazaniami medycznymi – np. pracownicy po ciężkich chorobach, z problemami kardiologicznymi lub innymi przeciwwskazaniami zdrowotnymi, które uniemożliwiają im pracę zmianową lub w nocy.
Dowiedz się: Praca dla nieletnich – Zobacz 11 przykładów prac dla nieletnich
Jak może wyglądać harmonogram pracy w ruchu ciągłym?
Harmonogram pracy w ruchu ciągłym musi być tak zaplanowany, aby zapewnić nieprzerwane funkcjonowanie zakładu przez całą dobę, 7 dni w tygodniu – także w święta. W praktyce oznacza to, że pracownicy pracują zmianowo, rotacyjne, a grafik uwzględnia również dni wolne i odpoczynki dobowo-tygodniowe, zgodnie z przepisami Kodeksu pracy.
Najczęściej spotykanym rozwiązaniem jest praca w czterobrygadówce, co oznacza, że pracownicy są podzieleni na cztery zespoły (brygady), a każda z nich pracuje w określonym rytmie zmian:
- I zmiana (ranna): 6:00–14:00
- II zmiana (popołudniowa): 14:00–22:00
- III zmiana (nocna): 22:00–6:00
- Dzień wolny / odpoczynek
Prac w ruchu ciągłym – grafik może wyglądać tak (dla jednej brygady):
- Poniedziałek: I zmiana
- Wtorek: II zmiana
- Środa: III zmiana
- Czwartek: wolne
- Piątek: I zmiana
- Sobota: II zmiana
- Niedziela: III zmiana
- Poniedziałek: wolne
- Wtorek: wolne
Ten system rotacji umożliwia utrzymanie ciągłości pracy zakładu przy jednoczesnym zachowaniu prawa pracowników do odpoczynku. Dzięki czterem brygadom możliwe jest planowanie zmian tak, by zawsze ktoś pełnił dyżur na każdej zmianie – bez nadmiernego przeciążania personelu.
Praca w ruchu ciągłym a nadgodziny
W systemie pracy w ruchu ciągłym kwestia nadgodzin wygląda nieco inaczej niż w typowym systemie czasu pracy. Pracownik może mieć zaplanowaną dłuższą zmianę – na przykład 12-godzinną – i mimo że przekracza w ten sposób standardowe 8 godzin pracy na dobę, to nie oznacza to automatycznie pracy w nadgodzinach. Za każdą godzinę powyżej 8 godzin w takim dniu pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100 proc., jednak sam ten czas nie jest traktowany jako nadgodziny, jeśli mieści się w zaplanowanym, zgodnym z przepisami grafiku.
Prawdziwe nadgodziny w pracy w ruchu ciągłym pojawiają się dopiero wtedy, gdy pracownik przekroczy ustaloną normę dobową, czyli także przedłużony wymiar dobowy. Jeśli danego dnia zaplanowano 12 godzin pracy, to dopiero 13. godzina i każda kolejna będą uznawane za godziny nadliczbowe – czyli za faktyczne nadgodziny, które wiążą się z dodatkowymi obowiązkami pracodawcy, jak np. konieczność ich ewidencjonowania i rekompensaty w postaci czasu wolnego lub wypłaty.
To Cię zainteresuje: Przerwa w pracy – ile przerwy przysługuje pracownikowi?
Praca w ruchu ciągłym przywileje – czy są jakieś?
Praca w ruchu ciągłym wiąże się z dużym obciążeniem – zmianowość, praca w nocy, święta i weekendy mogą być trudne do pogodzenia z życiem prywatnym. Z tego powodu przepisy prawa pracy przewidują pewne rekompensaty i przywileje dla pracowników wykonujących obowiązki w tym systemie.
Praca w ruchu ciągłym – przywileje:
- dodatek 100 proc. za pracę w święto;
- dodatek za godziny nocne, pracę ponad 8 godzin w dniu z przedłużonym wymiarem czasu pracy;
- odpowiednie przerwy i odpoczynek;
- ochrona zdrowia;
- stabilność zatrudnienia.
Choć nie można mówić o “przywilejach” w sensie specjalnych ulg, to system ten przewiduje konkretne formy rekompensaty, które mają zrównoważyć trudy związane z nietypowym trybem pracy. W praktyce wiele zależy także od polityki firmy – niektóre przedsiębiorstwa oferują dodatkowe benefity, premie za pracę zmianową czy skrócony tydzień pracy jako element motywacyjny.
Więcej przydatnych treści znajdziesz tutaj:
Wzory CV
Szablony CV
Przykładowe CV
Czym jest Google CV i jak je napisać?
Opieka nad żoną po porodzie – jaki urlop po urodzeniu dziecka przysługuje tacie?
Ile zarabia komornik sądowy? Jak wygląda praca komornika?
Badania kontrolne po L4 – kiedy są obowiązkowe i jakie mają konsekwencje?
Windykator – kto to? Na czym polega jego praca?
FOMO co to znaczy? Czy dotyczy również Ciebie?
Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych – co to jest i komu przysługuje?
Jak napisać skuteczne CV do pracy sezonowej? Praktyczne wskazówki i przykłady
Na czym powinna opierać się praca w zespołowa? Zasady pracy w grupie
Jak napisać CV po rosyjsku? Czym się różni od polskiego? [+ wzór CV po rosyjsku]
Sygnalista – kto to? Definicja i ochrona prawna sygnalistów
Wzór CV po francusku – porady i kluczowe zwroty
