Większość z nas traktuje sobotę jako początek weekendu i czas zasłużonego odpoczynku. Ale co w sytuacji, gdy pracodawca oczekuje naszej obecności w pracy właśnie tego dnia? Czy ma do tego prawo? A jeśli już pracujemy w sobotę – czy należy się nam dodatkowe wynagrodzenie lub dzień wolny w zamian? W praktyce zależy to od systemu pracy, rodzaju umowy i wewnętrznych ustaleń w firmie. W tym artykule rozwiejemy wątpliwości! Praca w sobotę – kiedy jest legalna? Jakie prawa przysługują pracownikowi, a co grozi pracodawcy za nadużycia? Sprawdź!
Dowiedz się więcej: Choroba zawodowa – Czy należy Ci się odszkodowanie za chorobę zawodową?
Praca w sobotę – czytaj, by dowiedzieć się:
Praca w sobotę: Kodeks pracy – co na to?
Zgodnie z art. 129 § 1 Kodeksu pracy, standardowy czas pracy nie powinien przekraczać 8 godzin na dobę oraz przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, przy czym okres rozliczeniowy nie może być dłuższy niż 4 miesiące. Oznacza to, że w typowym systemie organizacji pracy – takim, jak obowiązuje w większości firm – pracujemy od poniedziałku do piątku, a sobota i niedziela są dniami wolnymi.
Sytuacja jednak komplikuje się, gdy mamy do czynienia z innymi systemami czasu pracy, które przepisy również przewidują. Równoważny system czasu pracy, system pracy w ruchu ciągłym, skrócony tydzień pracy czy system weekendowy pozwalają na odstępstwa od tego modelu. W takich przypadkach sobota może być normalnym dniem pracy, o ile wynika to z obowiązującego harmonogramu i jest zgodne z przepisami prawa.
Warto zauważyć, że Kodeks pracy dość precyzyjnie reguluje kwestie pracy w niedzielę, np. wskazuje konkretne branże, w których jest dozwolona. Tymczasem w przypadku soboty nie znajdziemy takiego ograniczenia. Ustawodawca nie uznał soboty za dzień ustawowo wolny od pracy, dlatego – co do zasady – praca w sobotę jest dopuszczalna, jeśli wpisuje się w ustalony rozkład czasu pracy pracownika.
Pracujące soboty zdarzają się najczęściej w zawodach, gdzie koniecznie jest zapewnienie ciągłości działania np. w produkcji, ochronie, służbie zdrowia czy transporcie. Również w sektorze handlowym i gastronomicznym sobota bywa jednym z najbardziej intensywnych dni pracy. Kluczowe jest jednak to, by sobota nie była szóstym dniem pracy z rzędu, naruszając zasady odpoczynku dobowego i tygodniowego, ponieważ te, zgodnie z Kodeksem pracy obowiązują niezależnie od branży.
40 godzinny tydzień pracy a praca w sobotę – czy za sobotę należy się dzień wolny?
Choć w powszechnym odczuciu sobota stanowi dzień wolny od pracy, Kodeks pracy dopuszcza możliwość wykonywania pracy w sobotę, jednak wyłącznie, pod warunkiem że zostanie zachowana zasada przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy i przeciętnie 40 godzin pracy tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym. Oznacza to, że sobota może być normalnym dniem pracującym, o ile w zamian pracownik otrzyma inny dzień wolny w tym samym okresie rozliczeniowym. Jeżeli tak się nie stanie – sobotnia praca może zostać uznana za pracę w godzinach nadliczbowych, co skutkuje dodatkowymi obowiązkami po stronie pracodawcy.
W praktyce oznacza to, że pracodawca, układając grafik, może zaplanować pracownikowi pracę w sobotę, jeśli jednocześnie zapewni mu inny dzień wolny np. w środku tygodnia. Co ważne, nie ma obowiązku, aby “wyrównanie” następowało w tym samym tygodniu, wystarczy, że będzie miało miejsce w ramach obowiązującego okresu rozliczeniowego (np. miesięcznego lub trzymiesięcznego). To umożliwia elastyczne planowanie czasu pracy bez naruszania norm przewidzianych w art. 129 Kodeksu pracy.
Co ciekawe, przepisy nie narzucają, który dzień tygodnia ma być dniem wolnym z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy. Najczęściej funkcję tę pełni sobota, co potwierdzają regulaminy pracy lub zapisy w umowie o pracę. Jednak nic nie stoi na przeszkodzie, by dzień wolny przypadał na przykład w poniedziałek czy środę – oczywiście z wyłączeniem niedzieli, która podlega odrębnym przepisom.
Dni wolne od pracy 2025 – sprawdź, kiedy możesz liczyć na odpoczynek
Kogo dotyczy wolne za pracę w sobotę?
Jeśli sobota w danym zakładzie traktowana jest jako dzień wolny z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, a mimo to pracownik został wezwany do pracy w tym dniu – przysługuje mu rekompensata w postaci innego dnia wolnego. Takie sytuacje zdarzają się np. w przypadku szczególnych potrzeb pracodawcy lub nagłych sytuacji organizacyjnych.
Odbiór dnia wolnego za pracę w sobotę Kodeks pracy
Zasady te reguluje art. 151³ Kodeksu pracy. Zgodnie z nim, pracownikowi wykonującemu pracę w dniu wolnym wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy należy się w zamian inny dzień wolny. Co istotne – ten dzień musi zostać udzielony najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego i w terminie uzgodnionym z pracownikiem.
Warto podkreślić, że długość sobotniego dyżuru nie ma tu znaczenia. Nawet jeśli pracownik został wezwany tylko na dwie godziny, przysługuje mu pełny dzień wolny. To korzystne rozwiązanie chroni pracownika przed nadużyciami i pozwala zachować równowagę między obowiązkami zawodowymi a odpoczynkiem. Dla pracodawcy oznacza to konieczność starannego planowania grafików – tak, by w razie potrzeby wprowadzenia pracy w sobotę, możliwe było również udzielenie należnego dnia wolnego.
Osiągnij work life balance z naszymi poradami!
Kiedy obowiązują nadgodziny w sobotę?
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, nadgodziny w sobotę występują tylko wtedy, gdy dojdzie do przekroczenia dobowej normy czasu pracy (np. 8 godzin w systemie podstawowym) lub przeciętnie 40-godzinnego tygodnia pracy w okresie rozliczeniowym. Sama praca w sobotę nie jest więc automatycznie uznawana za nadliczbową – wszystko zależy od tego, jak została zaplanowana i czy w zamian pracownik otrzymał inny dzień wolny.
Jeśli pracodawca udzieli dnia wolnego w zamian za sobotę pracującą, nie dochodzi do przekroczenia norm, a tym samym nie występują nadgodziny w sobotę. Inaczej wygląda sytuacja, gdy sobotnia praca nie została zrównoważona dniem wolnym lub gdy pracownik przepracował więcej niż dopuszczalna dobowa norma. Wówczas nadwyżka godzin jest już traktowana jako nadgodziny w sobotę, które powinny zostać odpowiednio rozliczone – czy to czasem wolnym, czy finansowo.
Warto zatem pamiętać, że kluczową rolę odgrywa tu prawidłowe planowanie i rozliczanie czasu pracy. Pracodawca ma obowiązek nie tylko uwzględniać normy kodeksowe, ale także zapewnić pracownikowi realną możliwość skorzystania z dnia wolnego w odpowiednim terminie.
Praca w sobotę: 50 czy 100 proc.?
Skoro już wiemy, kiedy sobotnia praca jest uznawana za nadgodziny, warto przyjrzeć się temu, jaka forma rekompensaty przysługuje pracownikowi za taki czas. Zgodnie z art. 151¹ Kodeksu pracy, wysokość dodatku za godziny nadliczbowe zależy od okoliczności, w jakich praca była wykonywana. Oto najważniejsze zasady:
- 100 proc. wynagrodzenia – jeśli praca w sobotę przypadła w dniu wolnym zgodnie z rozkładem czasu pracy, a pracodawca nie zdążył udzielić dnia wolnego w zamian. W takiej sytuacji dochodzi do przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w okresie rozliczeniowym;
- 50 proc. wynagrodzenia – w przypadku przekroczenia dobowej normy czasu pracy w sobotę (np. pracownik przepracował 10 godzin, z czego 8 godzin rozliczono dniem wolnym, a za 2 dodatkowe godziny przysługuje dodatek 50 proc.);
- 100 proc. wynagrodzenia – jeśli nadgodziny w sobotę przypadają w porze nocnej (np. te same 2 godziny pracy powyżej normy odbyły się między godziną 21:00 a 7:00 – wtedy obowiązuje dodatek 100 proc.).
Podsumowując, odpowiedź na pytanie: praca w sobotę jaka stawka? – zależy od tego, czy doszło do przekroczenia normy dobowej lub tygodniowej oraz od pory, w której wystąpiły nadgodziny. W każdym przypadku pracodawca ma obowiązek zastosować odpowiedni dodatek zgodnie z przepisami Kodeksu pracy.
Zobacz też: Dodatek za godziny nocne – ile wynosi dodatek za pracę w nocy? Jak liczyć godziny nocne?
Praca w sobotę: odpowiedzi na najważniejsze pytania:
Ile za nadgodziny w sobotę?
W zależności od sytuacji: 50 proc. dodatku za przekroczenie normy dobowej lub 100 proc. za przekroczenie normy tygodniowej albo pracę w porze nocnej.
Jak obliczyć wynagrodzenie za pracę w sobotę?
Trzeba sprawdzić, czy sobota była dniem wolnym z rozkładu czasu pracy i czy doszło do nadgodzin. Za pracę do 8 godzin przysługuje dzień wolny, a za godziny powyżej – dodatek 50 proc. lub 100 proc.
Czy za pracę w sobotę należy się dzień wolny?
Tak, jeśli sobota była dniem wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy – wówczas należy się cały dzień wolny do końca okresu rozliczeniowego.
Ile sobót pracujących w miesiącu?
Nie ma ograniczenia ustawowego. Liczba pracujących sobót zależy od rozkładu czasu pracy i zachowania zasady przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy.
Ile sobót pod rząd można pracować?
Kodeks pracy tego nie precyzuje, ale należy zachować przeciętnie 5-dniowy tydzień pracy i zapewnić pracownikowi odpoczynek tygodniowy – co najmniej 35 godzin nieprzerwanego wypoczynku raz na tydzień.
Więcej znajdziesz tutaj:
Wzory CV
Szablony CV
Przykładowe CV
Scrum co to? Na czym polega metodyka Scrum i jakie ma założenia?
Do kiedy trzeba wykorzystać zaległy urlop?
Jak rozliczyć używanie samochodu prywatnego do celów służbowych?
NGO praca – na czym polega? Jak ją dostać?
Termin wypłaty wynagrodzenia w budżetówce i nie tylko – sprawdź!
Ile wynosi świadczenie wspierające? Jak napisać wniosek o świadczenie wspierające?
Praca przy komputerze – przerwy: ile przerwy na 8 godzin pracy przy komputerze?
Czy dzień próbny jest płatny? Co mówi prawo i jakie masz prawa jako pracownik?
Key Account Manager – kto to? Czym się zajmuje? Ile zarabia Key Account Manager?
L4 na okresie próbnym – po jakim czasie od zatrudnienia można iść na L4?
Od kiedy liczy się wypowiedzenie? Sprawdź, jak prawidłowo obliczyć okres wypowiedzenia?
Czym jest Google CV i jak je napisać?
