Siła wyższa – pojęcie dość często używane w prawie cywilnym – znalazło zastosowanie także w prawie pracy, a dokładniej w kwestiach dotyczących urlopów. 26 kwietnia 2023 roku po nowelizacji Kodeksu pracy zaczęły obowiązywać nowe przepisy, od tego dnia zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, zyskali dodatkowe dni wolne od pracy w przypadku wystąpienia nieprzewidzianej sytuacji tzw. siły wyższej. Urlop siła wyższa – komu przysługuje i na jakich zasadach jest przyznawany? Omawiamy najważniejsze kwestie!
Urlop siła wyższa – odkryj:
Zobacz również: Urlop bezpłatny – urlop bezpłatny a ubezpieczenie [Ile można wziąć urlopu bezpłatnego?]
Urlop z powodu siły wyższej – o co chodzi?
Aktualny Kodeks pracy zawiera wiele rodzajów urlopów udzielanych na podstawie ustaleń pomiędzy pracodawcą i pracownikiem.
Mimo to ustawodawca zdecydował się wprowadzić dodatkowe 2 dni urlopu z tytułu siły wyższej. Możesz z nich skorzystać w sytuacji pilnych spraw rodzinnych lub wypadków, czyli wydarzeń nadzwyczajnych, których nie dało się przewidzieć. Kwestie te reguluje art. 148 Kp:
§ 1. Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.
W polskim prawie pracy funkcjonuje również tzw. urlop na żądanie, który także jest w pewien sposób powiązany z wyjątkowymi wydarzeniami. Pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi urlopu na żądanie w terminie przez niego wskazanym (nie więcej niż 4 dni w roku kalendarzowym), z kolei pracownik ma obowiązek zgłosić taki urlop najpóźniej w dniu jego rozpoczęcia.
Nowy urlop z powodu wyższej nie zastępuje urlopu na żądanie! Stanowi jego uzupełnienie.
Urlop z powodu siły wyższej ile płatny?
W przypadku zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej otrzymasz 50 proc. wynagrodzenia za każdy dzień urlopu.
W przypadku urlopu na żądanie – zachowujesz prawo do pełnego wynagrodzenia, czyli 100 proc. pensji.
Czym jest siła wyższa?
Dokładnej definicji siły wyższej niestety nie znajdziemy w żadnym konkretnym przepisie prawnym. Można ją uznać jako zdarzenie zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia i niemożliwe do zapobieżenia, które powoduje silną potrzebę obecności pracownika np. w sprawach rodzinnych.
Choć siła wyższa bardzo mocno utożsamiana jest z siłami natury, których nie można powstrzymać, to w jej ramach możemy uznać także zdarzenia związane z działaniami człowieka na szeroką skalę np. działania wojenne.
Siła wyższa urlop – jakie zdarzenia może obejmować?
- Nagłe sytuacje medyczne:
- ciężka choroba lub wypadek członka rodziny;
- nagła hospitalizacja;
- konieczność opieki nad chorym lub rannym członkiem rodziny.
- Nieprzewidziane problemy:
- nagła awaria domowa;
- pożar lub inne klęski żywiołowe;
- zaginięcie członka rodziny.
- Dodatkowe okoliczności:
- Inne nagłe i nieprzewidziane zdarzenia losowe, które wymagają natychmiastowej interwencji pracownika.
Należy pamiętać, że definicja siły wyższej nie jest zamknięta i może podlegać interpretacji w zależności od konkretnego przypadku. W razie wątpliwości co do tego, czy dane zdarzenie kwalifikuje się jako siła wyższa, możesz zwrócić się o wyjaśnienie do pracodawcy lub do sądu pracy.
Urlop z powodu siły wyższej co to znaczy? Przykłady sytuacji:
Przykład 1
Pani Anna, będąc na ważnym spotkaniu biznesowym, otrzymała nagłą wiadomość od sąsiada, że jej dom został dotknięty poważnym pożarem. Poinformowano ją, że straż pożarna interweniowała, ale sytuacja jest poważna i wymaga jej natychmiastowej obecności. W tym przypadku możemy mówić o pojawieniu się siły wyższej, która była całkowicie niezależna od działań pracowniczki. Po wejściu w życie przepisów o urlopie od siły wyższej, pani Anna będzie mogła skorzystać ze zwolnienia od pracy i natychmiast udać się do swojego domu, aby zarządzać sytuacją kryzysową i współpracować z odpowiednimi służbami.
Przykład 2
Pan Krzysztof jest informatykiem w średniej wielkości firmie IT. Od kilku tygodni wspiera swojego ojca, który ma zaplanowaną operację biodra. Data operacji była ustalona z wyprzedzeniem, a pan Krzysztof obiecał, że odprowadzi ojca do szpitala i będzie wspierać go w pierwszych dniach po zabiegu. Jako jedyny syn, czuje odpowiedzialność za opiekę nad ojcem w tym trudnym dla niego czasie. Pan Krzysztof rozważa możliwość skorzystania z urlopu od siły wyższej, jednak uświadamia sobie, że ta opcja nie będzie dostępna w jego przypadku, ponieważ sytuacja nie jest nagła ani nieprzewidziana. Mimo wszystko może on ubiegać się o inne formy urlopu, na przykład urlop wypoczynkowy lub bezpłatny, aby móc być obok ojca w kluczowym dla jego zdrowia momencie.
W jakim wymiarze możesz wykorzystać urlop (siła wyższa)?
Wolne z powodu siły wyższej udzielane jest w wymiarze 2 dni lub 16 godzin w całym roku kalendarzowym. Jako pracownik masz prawo wyboru, czy chcesz skorzystać z nowego urlopu w dniach, czy w godzinach.
Urlop siła wyższa przysługuje również osobom zatrudnionym na część etatu. Jak podaje art. 148 Kp:
§ 4. Zwolnienie od pracy, o którym mowa w § 1, udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
Wniosek o urlop z powodu siły wyższej
Urlop z tytułu siły wyższej udzielany jest wyłącznie na wniosek pracownika złożony najpóźniej w dniu rozpoczęcia danego urlopu. Przy czym Kodeks pracy nie reguluje wymogów formalnych co do składania wniosków, co za tym idzie, za wystarczające uznaje się także ustne powiadomienie, jak i powiadomienie w formie elektronicznej: wysłanie maila lub sms-a do pracodawcy.
Taki wniosek powinien zostać złożony najpóźniej w dniu, w którym nastąpiło nieoczekiwane zdarzenie spowodowane siłą wyższą, a więc nawet w środku dnia pracy.
Pamietaj,
to ważne!
Nie możesz sam zdecydować o przyznaniu urlopu z powodu siły wyższej. Jeśli bez zgody przełożonego nie pojawisz się w pracy, grozi Ci odpowiedzialność dyscyplinarna z możliwością zwolnienia z pracy w trybie natychmiastowym.
Jak uzasadnić urlop z powodu siły wyższej?
Co do zasady nie musisz uzasadniać swojego wniosku o urlop z powodu siły wyższej. Jednakże w przypadku braku regulacji w Kodeksie pracy, zastosowanie mają przepisy Kodeksu cywilnego, a ten w art. 6 mówi o tym, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Jako pracownik składający wniosek o urlop z powodu siły wyższej, jesteś właśnie taką osobą, a więc pracodawca mógłby zażądać od Ciebie udowodnienia zaistniałej okoliczności uzasadniającej skorzystanie z uprawnienia z art. 1481 Kodeksu pracy.
Kto ma prawo do urlopu od siły wyższej?
Nowy urlop przysługuje wszystkim pracownikom w rozumieniu Kodeksu pracy, a więc osobom pozostającym w stosunku pracy, a także:
- policjantom;
- strażakom;
- żołnierzom zawodowym;
- funkcjonariuszom Straży Granicznej;
- funkcjonariuszom Służby Więziennej;
- funkcjonariuszom Krajowej Administracji Skarbowej.
Nie przysługuje z kolei osobom zatrudnionym na umowach cywilnoprawnych (umowa zlecenia, umowa o dzieło, kontrakt B2B).
Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby pracodawcy zarządzili dodatkowe dni wolne dla swoich podwładnych, jednak zależy to wyłącznie od ich dobrej woli.
Urlop siła wyższa – podsumowanie najważniejszych zasad:
- Urlop z powodu siły wyższej związany jest z nieprzewidzianym zdarzeniem losowym, jak nagła choroba członka rodziny czy pożar mieszkania.
- Wymiar urlopu z powodu siły wyższej wynosi 2 dni lub 16 godzin w danym roku kalendarzowym.
- Wymiar urlopu dla pracowników zatrudnionych na niepełny etat ustalany jest proporcjonalnie.
- Za czas nieobecności z powodu siły wyższej otrzymujesz 50 proc. wynagrodzenia.
- Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej nie przechodzi na kolejny rok.
Polecamy również:
Wzory CV
Szablony CV
Przykładowe CV
Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) – czym się zajmuje?
Wypadek przy pracy – jak wygląda zgłoszenie? Należne świadczenia
Zakres obowiązków pracownika – co to? [wzór zakresu obowiązków]
Czy można mieć dwie umowy o pracę jednocześnie?
Jak wygląda rejestracja bezrobotnego w Urzędzie Pracy? [Rejestracja jako bezrobotny online]
Jak wygląda powrót do pracy po macierzyńskim – jak się do niego przygotować?
Ustawa o ochronie danych osobowych – co to jest ochrona danych osobowych i na czym polega RODO?
Badania medycyny pracy – jakie badania do pracy? Kiedy trzeba wykonać badania lekarskie do pracy?
Wiek emerytalny w Polsce – ile wynosi wiek emerytalny w Polsce dla kobiet i mężczyzn?
Umowa na okres próbny – czy okres próbny jest płatny?
Aneks do umowy – jak napisać aneks do umowy o pracę? Aneks do umowy – wzór
Wynagrodzenie zasadnicze – co to jest wynagrodzenie zasadnicze?
