W życiu zawodowym często znajdujemy się w położeniu, które rodzi pytania o to, co wolno pracodawcy, a co pracownikowi. Jednym z takich tematów jest kwestia urlopu – a konkretnie: czy pracodawca może wysłać na urlop bez zgody pracownika? Znalazłeś się w sytuacji, w której zostałeś poinformowany, że musisz wykorzystać zaległy albo nieplanowany dzień wolny, mimo że nie wyraziłeś na to zgody? Sprawdź, czy takie działanie jest zgodne z Kodeksem pracy! W jakich okolicznościach pracodawca ma prawo narzucić termin urlopu, a kiedy jest to niezgodne z prawem?
To Cię zainteresuje: Niewykorzystany urlop a zmiana pracy – czy urlop przechodzi do nowej pracy?
Czy pracodawca może wysłać na urlop? Sprawdź:
- Kodeks pracy – urlop wypoczynkowy: kto decyduje o jego terminie?
- Czy pracodawca może wysłać na urlop wypoczynkowy?
- Czy pracodawca może wysłać na zaległy urlop?
- Czy pracodawca może zmusić do urlopu w okresie wypowiedzenia?
- Czy pracodawca może zmusić do urlopu z powodu braku pracy?
- Czy pracodawca może wysłać na urlop bezpłatny?
- Podsumowanie: czy pracodawca może wysłać na urlop?
Kodeks pracy – urlop wypoczynkowy: kto decyduje o jego terminie?
Urlop wypoczynkowy to jedno z podstawowych i niezbywalnych praw każdego pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Stanowi czas odpoczynku, regeneracji sił oraz dbałości o życie prywatne. Co jednak istotone – choć to pracownik składa wniosek o urlop wypoczynkowy, nie oznacza, że automatycznie może udać się na wypoczynek w wybranym przez siebie terminie. Ostateczna decyzja zawsze należy do pracodawcy, który musi zatwierdzić urlop, biorąc pod uwagę potrzeby organizacyjne firmy.
Z punktu widzenia prawa, nieudzielenie zgody na urlop nie stanowi naruszenia praw pracownika, o ile nie dochodzi do celowego uniemożliwienia skorzystania z należnego wypoczynku. Pracodawcy mają obowiązek dbać o ciągłość pracy i niezakłócone funkcjonowanie zakładu, dlatego w wielu firmach z wyprzedzeniem ustala się plany urlopowe. W większych przedsiębiorstwach to często dokument zbiorczy, który uwzględnia rotację pracowników w poszczególnych działach. W mniejszych firmach decyzje zapadają bardziej elastycznie – pracownicy uzgadniają między sobą terminy, by nie doszło do sytuacji, w której zbyt wiele osób przebywa na urlopie jednocześnie. Taka organizacja pozwala na pogodzenie prawa do wypoczynku z interesem zakładu pracy.
Kiedy stosuje się plan urlopów?
Plan urlopów to narzędzie organizacyjne, które pomaga firmie sprawnie zarządzać nieobecnościami pracowników. Jego stosowanie zależy od obecności zakładowej organizacji związkowej.
Zgodnie z art. 163 Kodeksu pracy, jeśli w zakładzie pracy działa taka organizacja, pracodawca ma obowiązek ustalić plan urlopów w porozumieniu z nią. W przypadku braku związków zawodowych – lub gdy organizacja wyrazi zgodę na odstąpienie od planowania – terminy urlopów ustalane są bezpośrednio z pracownikami.
Tworzenie planu urlopowego najczęściej odbywa się na początku roku. Pracodawca zwraca się wówczas do zespołu z prośbą o wskazanie preferowanych terminów urlopów. Na tej podstawie ustala harmonogram, który uwzględnia zarówno potrzeby pracowników, jak i konieczność zapewnienia ciągłości pracy. W sytuacji, gdy wiele osób planuje urlop w tym samym okresie, a ich nieobecność mogłaby zakłócić funkcjonowanie firmy, pracodawca może odmówić udzielenia urlopu niektórym osobom i zaproponować im inny termin. Gotowy plan urlopów udostępniany jest pracownikom w sposób przyjęty w danej organizacji np. za pomocą systemu kadrowego, tablicy ogłoszeń lub wewnętrznego intranetu.
Czy pracodawca może wysłać na urlop wypoczynkowy?
W normalnym trybie to pracownik decyduje, kiedy chce skorzystać z przysługującego mu urlopu wypoczynkowego. Jednak, jak pisaliśmy wyżej, pracodawca ma prawo odmówić udzielenia urlopu w danym terminie, jeśli na przykład zbyt wielu pracowników chce w tym samym czasie skorzystać z wolnego lub firma potrzebuje pełnej obsady ze względu na zwiększoną ilość pracy. Jednak – co istotne – nie oznacza to, że pracodawca może wysłać na urlop bez porozumienia z pracownikiem.
Czy pracodawca może zmusić do urlopu? Co do zasady – nie. Pracodawca nie może narzucić pracownikowi urlopu wypoczynkowego według własnego uznania. Wyjątki od tej zasady są nieliczne i dotyczą przede wszystkim dwóch sytuacji. Kiedy pracodawca może wysłać na urlop?
- Pracownik posiada zaległy urlop z poprzedniego roku;
- w okresie wypowiedzenia umowy o pracę.
W tym przypadkach pracodawca ma prawo jednostronnie ustalić termin urlopu. W pozostałych przypadkach decyzja o urlopie musi być efektem porozumienia między stronami stosunku pracy.
Iloma dniami urlopu dysponuje pracodawca?
Wbrew powszechnemu przekonaniu, pracodawca nie “dysponuje” dniami urlopowymi w sensie pełnej swobody ich przydzielania. Prawo do urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikowi na mocy przepisów Kodeksu pracy i to pracownik “jest właścicielem” swojego urlopu – to on nabywa do niego prawo, a nie pracodawca.
Czy pracodawca dysponuje urlopem pracownika? Co z jego decyzyjnością?
Choć pracownik sam składa wniosek o urlop, to pracodawca zatwierdza jego termin. Ma więc wpływ na to kiedy urlop może zostać wykorzystany – z uwzględnieniem konieczności zapewnienia normalnego toku pracy. Pracodawca nie może jednak dowolnie rozdysponowywać dni urlopowych, np. wysyłać pracownika na wypoczynek bez jego wniosku (z wyjątkiem urlopu zaległego i urlopu w okresie wypowiedzenia).
Zobacz dodatkowo: Rodzaje urlopów – kiedy i jakie urlopy przysługują pracownikowi?
Czy pracodawca może wysłać na zaległy urlop?
Pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop wypoczynkowy – i co ważne, w tym przypadku nie potrzebuje zgody pracownika. Wynika to bezpośrednio z przepisów Kodeksu pracy oraz orzecznictwa sądów, które podkreślają, że celem urlopu wypoczynkowego jest ochrona zdrowia pracownika i zapewnienie mu realnej możliwości odpoczynku. Pracownik nie może zrzec się urlopu, a pracodawca ma obowiązek dopilnować, by został on udzielony w odpowiednim czasie.
Zgodnie z prawem, zaległy urlop musi być wykorzystany najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego. Jeśli zbliża się ten termin, a pracownik nie wykorzystał zaległego urlopu, pracodawca ma pełne prawo jednostronnie wyznaczyć jego termin – nawet bez zgody zatrudnionego. Odmowa pracownika nie uprawnia go do niestawienia się w pracy, a ewentualna nieobecność może zostać uznana za nieusprawiedliwioną.
Czy pracodawca może zmusić do urlopu w okresie wypowiedzenia?
Pracodawca może zmusić pracownika do wykorzystania urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia umowy o pracę i jest to działanie zgodne z przepisami Kodeksu pracy. W tym konkretnym przypadku nie jest wymagana zgoda pracownika.
Pamiętaj,
to ważne!
Pracodawca ma prawo jednostronnie udzielić urlopu, jeśli pracownik ma do niego prawo, a czas wypowiedzenia umożliwia jego wykorzystanie.
Celem tego przepisu jest ochrona interesów pracodawcy – chodzi o to, by nie musiał wypłacać ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop, jeśli możliwe jest jego udzielenie jeszcze w trakcie trwania zatrudnienia. Dotyczy to zarówno urlopu zaległego, jak i bieżącego – przysługującego za rok, w którym umowa zostaje rozwiązana.
W praktyce oznacza to, że jeśli w trakcie wypowiedzenia umowy pracownik posiada niewykorzystany urlop, pracodawca może jednostronnie ustalić jego termin, nawet jeśli pracownik chciałby przepracować cały okres wypowiedzenia. Odmowa skorzystania z takiego urlopu może być uznana za naruszenie obowiązków pracowniczych.
Czy pracodawca może zmusić do urlopu z powodu braku pracy?
Pracodawca nie ma prawa wysłać pracownika na przymusowy urlop wypoczynkowy tylko dlatego, że chwilowo brakuje dla niego pracy. Nawet jeśli firma znajduje się w trudnej sytuacji organizacyjnej lub produkcyjnej, a pracownik nie ma aktualnie przydzielonych zadań, nie stanowi to podstawy do narzucenia mu urlopu bez jego zgody. Takie działanie jest sprzeczne z przepisami Kodeksu pracy.
W sytuacjach, gdy dochodzi do czasowego ograniczenia pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, mamy do czynienia z tzw. przestojem w pracy. Wówczas zastosowanie ma art. 81 §1 Kodeksu pracy, który mówi:
Pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania (…), a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony – 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być niższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Oznacza to, że jeśli pracownik stawił się do pracy lub był gotów ją świadczyć, ale nie mógł z powodów niezależnych od siebie – przysługuje mu wynagrodzenie, mimo braku faktycznego wykonywania obowiązków.
Oczywiście, w takim okresie pracodawca może zaproponować pracownikowi skorzystanie z urlopu wypoczynkowego, ale decyzja o jego wykorzystaniu musi zostać podjęta za zgodą pracownika. Z całą pewnością nie ma czegoś takiego, jak przymusowy urlop z powodu pracy, w takim przypadku mówimy o naruszeniu prawa pracy.
Czy pracodawca może wysłać na urlop bezpłatny?
Choć mogłoby się wydawać, że w sytuacjach kryzysowych – takich jak trudności finansowe firmy czy brak zleceń – pracodawca wysyła na urlop bezpłatny, prawo pracy nie dopuszcza takiej możliwości.
Urlop bezpłatny to szczególna forma nieobecności, która może zostać udzielona wyłącznie na wniosek pracownika, a więc inicjatywa musi wyjść od osoby zatrudnionej – nie można jej do tego zmusić, ani przekonać przez nakaz przełożonego. Taki urlop wymaga obustronnego porozumienia, a każda próba wymuszenia go przez pracodawcę może zostać uznana za naruszenia praw pracowniczych.
Podsumowanie: czy pracodawca może wysłać na urlop?
Pracodawca nie dysponuje „wolnymi dniami” pracownika według własnego uznania. Może co najwyżej wpływać na termin urlopu w ramach uzasadnionych organizacyjnie przesłanek, ale sam urlop – zarówno jego forma, jak i czas – muszą wynikać z przepisów i wspólnego ustalenia stron. Znajomość tych zasad pozwala lepiej chronić swoje prawa i świadomie korzystać z przysługującego wypoczynku.
Po więcej zajrzyj tutaj:
Wzory CV
Szablony CV
Przykładowe CV
Ile wynosi świadczenie wspierające? Jak napisać wniosek o świadczenie wspierające?
Praca przy komputerze – przerwy: ile przerwy na 8 godzin pracy przy komputerze?
Czy dzień próbny jest płatny? Co mówi prawo i jakie masz prawa jako pracownik?
Key Account Manager – kto to? Czym się zajmuje? Ile zarabia Key Account Manager?
L4 na okresie próbnym – po jakim czasie od zatrudnienia można iść na L4?
Od kiedy liczy się wypowiedzenie? Sprawdź, jak prawidłowo obliczyć okres wypowiedzenia?
Czym jest Google CV i jak je napisać?
Opieka nad żoną po porodzie – jaki urlop po urodzeniu dziecka przysługuje tacie?
Ile zarabia komornik sądowy? Jak wygląda praca komornika?
Badania kontrolne po L4 – kiedy są obowiązkowe i jakie mają konsekwencje?
Windykator – kto to? Na czym polega jego praca?
FOMO co to znaczy? Czy dotyczy również Ciebie?
