W pogoni za szybkim zyskiem łatwo paść ofiarą oszustów. Piramidy finansowe to jeden z najczęstszych schematów, na które naciąga się naiwnych inwestorów. Z pozoru lukratywne inwestycje obiecujące wysokie zyski za minimalny wkład w praktyce stanowią ogromne ryzyko. W dalszej części artykułu dowiesz się, jak działają piramidy finansowe i na co warto zwrócić uwagę, gdy ktoś proponuje Ci ponadprzeciętne zyski.
Odkryj fakty dotyczące piramidy finansowej:
Piramida finansowa co to?
Piramida finansowa to struktura, w której zyski czerpane są nie z rzeczywistych inwestycji, lecz z wpłat kolejnych uczestników. W efekcie osoby na szczycie piramidy zarabiają kosztem tych na dole, którzy tracą swoje oszczędności.
Piramida finansowa znana jest także jako piramida Ponziego lub schemat Ponziego, od Charlesa Ponziego – włoskiego imigranta w Stanach Zjednoczonych, który w 1920 roku założył “Securities Exchange Company” pierwszą piramidę finansową. Ponzie zasłynął obietnicą niewiarygodnych zysków – 50 proc. w ciągu 45 dni lub 100 proc. w ciągu 90 dni. Cały proces polegał na kupowaniu kuponów pocztowych za granicą, a następnie odsprzedawaniu w USA. Według twórcy różnica w kursach walutowych pozwalała na osiągnięcie tak dużych zysków.
Schemat Ponziego runął po roku w 1920 roku. Udało mu się oszukać 15 000 inwestorów na łączną kwotę 20 milionów dolarów, co dzisiaj po uwzględnieniu inflacji jest równowartością 250 milionów dolarów.
Jak działa piramida finansowa?
Mechanizm działania piramid finansowych jest z pozoru prosty, ale w praktyce prowadzi do poważnych strat dla naiwnych inwestorów.
Zasada działania:
- Osoba na szczycie rekrutuje nowych inwestorów, obiecując im wysokie zyski.
- Inwestorzy wpłacają pieniądze, które trafiają do twórców piramidy i pokrywają koszty marketingu.
- W zależności od schematu, część zysków może być inwestowana w inne aktywa.
- Kluczowym elementem jest ciągły napływ nowych inwestorów. Obecni zachęcani są do przyciągania nowych członków, za co mogą otrzymywać dodatkowe prowizje.
- W miarę jak nowi inwestorzy wpłacają swoje pieniądze, początkowi otrzymują tzw. “zwrot inwestycji”. W rzeczywistości pieniądze na wypłaty nie pochodzą z rzeczywistych inwestycji, ale z wpłat kolejnych osób.
- Proces ten jest powtarzany – nowi inwestorzy wpłacają swoje pieniądze wykorzystywane do spłacania starszych inwestorów, a wszyscy zachęcani są do przyciągania większej liczby członków.
- Wszystko trwa do momentu, gdy brakuje nowych wpłat, wtedy piramida upada, a zainwestowane pieniądze przepadają.
Osoby zaangażowane w piramidę nie zdają sobie sprawy z udziału w oszustwie. Wierzą, że po prostu inwestują i zarabiają, a dodatkowo zachęcani są do polecania piramidy innym, co napędza spiralę wzrostu. Uczestnicy często nie mają dostępu do rzetelnych informacji o mechanizmie działania piramidy i związanym z nim ryzyku, przez co godzą się na przedstawione warunki.
Jak rozpoznać piramidę finansową i nie dać się oszukać?
To, co wyróżnia piramidę finansową to przede wszystkim niemożliwe do zrealizowania cele. Załóżmy, że lokaty bankowe oprocentowane są w skali roku na 2 proc., a dana inwestycja ma zapewnić Ci 10-procentowy zysk bez ryzyka, czy nie brzmi to podejrzanie?
Zwróć również uwagę na to, czy dana forma finansowania jest dla Ciebie wystarczająco zrozumiała. Jeżeli trudno jest pozyskać informacje o sposobie generowania zysku, a podmiot jest niewidoczny, tzn. nie można zidentyfikować właściciela firmy, jej numery KRS czy adresu siedziby – lepiej trzymaj się z daleka.
Kolejnym niepokojącym aspektem wskazującym na piramidę finansową jest konieczność stałego dopływu nowych środków. Istotą piramidy jest pozyskiwanie kolejnych członków, od których wpłat zależą zyski tych starszych.
Tego typu inwestycje bazują również na prestiżu i ekskluzywności. Dostęp do oferty bywa ograniczony, a członkowie zachęcają do szybkich decyzji, ograniczając czas na analizę i refleksję.
Dlaczego dajemy się wciągać w piramidy finansowe?
Przesłanki dotyczące piramidy finansowej wydają się dość oczywiste? W takim razie, dlaczego tak wielu ludzi inwestuje w nie swoje pieniądze? Dzieje się tak dlatego, że twórcy takich przedsięwzięć stosują często kreatywną księgowość, to znaczy wykazują w księgach rzekome zyski i regulują wszelkie zobowiązania, alby uśpić czujność nadzoru finansowego.
Piramida finansowa czy jest legalna?
Zgodnie z art. 7 pkt. 14 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, który mówi, że nieuczciwą praktyką rynkową jest:
zakładanie, prowadzenie lub propagowanie systemów promocyjnych typu piramida, w ramach których konsument wykonuje świadczenie w zamian za możliwość otrzymania korzyści materialnych, które są uzależnione przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów
piramidy finansowe stanowią nielegalny sposób zarabiania pieniędzy.
Zarówno ich zakładanie prowadzenie, jak i propagowanie systemów promocyjnych jest nielegalne.
Co grozi za piramidę finansową?
Twórca piramidy finansowej oraz inwestorzy nakłaniający innych do uczestnictwa w niej mogą ponieść konsekwencje karne swoich czynów. Zgodnie z art. 24a ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji:
kto organizuje system sprzedaży lawinowej lub takim systemem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Dodatkowo art. 311 Kodeksu karnego stanowi, że:
kto w dokumentacji związanej z obrotem papierami wartościowymi, rozpowszechnia nieprawdziwe informacje lub przemilcza informacje o stanie majątkowym oferenta, mające istotne znaczenie dla nabycia, zbycia papierów wartościowych, podwyższenia albo obniżenia wkładu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Co więcej, z tytułu art. 178 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi:
kto bez wymaganego zezwolenia lub upoważnienia zawartego w odrębnych przepisach albo nie będąc do tego uprawnionym w inny sposób określony w ustawie, prowadzi działalność w zakresie obrotu instrumentami finansowymi, podlega grzywnie do 5 000 000 zł albo karze pozbawienia wolności do lat 5, albo obu tym karom łącznie.
Z kolei art. 171 ust. 1 Prawa bankowego wskazuje, że:
kto bez zezwolenia prowadzi działalność polegającą na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej w celu udzielania kredytów, pożyczek pieniężnych lub obciążania ryzykiem tych środków w inny sposób, podlega grzywnie do 20 000 000 złotych i karze pozbawienia wolności do lat 5.
Piramida finansowa przykłady na świecie – poznaj słynne piramidy finansowe
Największa piramida finansowa w historii została ujawniona w 2008 roku. Do jej prowadzenia przyznał się Bernie Madoff (inwestor, były przewodniczący giełdy NASDAQ). W wypracowanym przez siebie schemacie pozyskiwał jako klientów banki, firmy i instytucje oraz inwestorów prywatnych. Kiedy należności trzeba było wypłacić, płacił je z pieniędzy wpłacanych przez kolejnych klientów.
Bernie Mardoff w 2009 roku został skazany na 150 lat więzienia, czyli maksymalny wyrok, jaki mógł wydać sąd w Nowym Jorku. Oszukał łącznie 37 tys., osób w 136 krajach.
Drugi przykład to Stanford Financial Group założony przez Allena Stanforda, który obiecywał nadzwyczaj wysokie zwroty z inwestycji w certyfikaty depozytowe. Za swoją nielegalną działalność, po 3-letnim procesie został skazany na 110 lat więzienia za defraudację 7,2 mld dolarów. Allena Stanforda nazwano “małym Madoffem”, ponieważ schemat jego działania był podobny do słynnego oszusta.
Polskie piramidy finansowe – przykłady
W 1989 roku Lech Grobelny założył Bezpieczną Kasę Oszczędności, kusząc swoich klientów lokatami oszczędnościowymi i niebotycznymi zyskami rzędu kilkuset procent rocznie. Interes, który nie wypalił przez zmianę prawa i uwolnienie polskiej waluty polegał na wymianie złotówek na dolary. Za oszustwo ok. 10 tys. osób na szacowane 25-26 mld starych złotych otrzymał wyrok 12 lat więzienia, jednak z powodów proceduralnych wyrok uchylono i Grobelny wyszedł na wolność.
Amber Gold to firma, która działała od 2009 roku i miała inwestować w złoto oraz inne kruszce. Klientów kusiła wysokim oprocentowaniem inwestycji, znacznie przekraczającym oprocentowanie lokat bankowych. W 2012 roku Amber Gold ogłosiło likwidację, a tysiące inwestorów zostało bez pieniędzy. Katarzyna P. i Marcin P. pozyskane pieniądze przeznaczali na rozmaite cele, jak np. finansowanie linii lotniczych OLT Express. Według prokuratury twórcy tej piramidy finansowej oszukali ponad 18 tys. osób na 852 mln zł. W październiku 2019 roku Sąd Apelacyjny w Gdańsku wydał prawomocny wyrok – 15 lat więzienia dla Marcina P. i 11,5 roku więzienia dla jego żony Katarzyny P.
Piramida finansowa – wnioski
Pamiętaj, że ochrona Twoich oszczędności zależy od Twojej ostrożności i rozwagi. Nie daj się skusić obietnicami łatwego zysku i zawsze dokładnie sprawdzaj oferty, zanim zainwestujesz swoje pieniądze.
Sprawdź też nasze inne artykuły:
Wzory CV
Szablony CV
Przykładowe CV
Polonistyka – studia dla miłośników języka i literatury
Czy finanse i rachunkowość to Twoja droga do sukcesu zawodowego?
Studia administracja – zdobądź wiedzę z zakresu ekonomii, zarządzania i prawa
Historia sztuki studia dla pasjonatów
Studia gastronomiczne – sprawdź dostępne możliwości
Automatyka i robotyka – studia dopasowane do naszych czasów
Elektronika studia – początek innowacyjnej kariery
Studia aktorstwo – czy to coś dla Ciebie?
Umowa o zakazie konkurencji [wzór + omówienie] – z czym wiąże się zakaz pracy u konkurencji?
Praca w bibliotece – jak zostać bibliotekarzem? Ile wynoszą zarobki bibliotekarzy?
Digital marketing – co to? Co warto wiedzieć o marketingu cyfrowym?
Data urodzenia w CV – czy podawać datę urodzenia w CV?
Praca chałupnicza: uczciwa praca chałupnicza oferty pracy – jak szukać?
