Jakie są umowy cywilnoprawne? Rodzaje i charakterystyka

Pracodawcy na polskim rynku pracy mogą oferować kandydatom różne formy zatrudnienia. Każda z nich wiąże się z innymi kosztami dla zatrudniającego oraz z różnym zakresem praw i obowiązków dla pracownika. Umowy cywilnoprawne, takie jak umowa zlecenie czy umowa o dzieło, często budzą wątpliwości zarówno wśród pracodawców, jak i osób poszukujących zatrudnienia. Czy są korzystne? Jakie dają uprawnienia? W jakich sytuacjach warto je zawrzeć?

To Cię zainteresuje: Umowa zlecenie a umowa o pracę – czym się różni umowa zlecenie od umowy o pracę?

Umowy cywilnoprawne – sprawdź:

• Czym jest forma zatrudnienia?
• Umowa o pracę – podstawowa forma zatrudnienia
  • Cechy charakterystyczne umowy o pracę
  • Obowiązki pracodawcy wynikające z Kodeksu pracy
  • Jakie są rodzaje umów o pracę?
• Pozostałe formy zatrudnienia – umowy cywilnoprawne
  • Umowa cywilnoprawna – co to jest?
    • Najważniejsze cechy umowy cywilnoprawnej
• Umowy cywilnoprawne – rodzaje i charakterystyka
  • Umowa cywilnoprawna a umowa zlecenie
    • Umowa zlecenie umowa cywilnoprawna – cechy charakterystyczne
    • Wynagrodzenia i oskładkowanie umów cywilnoprawnych – umowa zlecenie
    • Monitorowanie czasu pracy
  • Umowa o dzieło – umowa cywilnoprawna
    • Umowa cywilnoprawna o dzieło – cechy charakterystyczne
    • Odpowiedzialność wykonawcy
    • Kiedy warto wybrać umowę o dzieło?
• Inne umowy cywilnoprawne – jakie jeszcze są rodzaje umów cywilnoprawnych?
• Umowy cywilnoprawne – przykłady
  • Umowy cywilnoprawne – przykłady zastosowania umowy zlecenie
  • Umowa cywilnoprawna – przykłady zastosowania umowy o dzieło
• Umowa o pracę a umowa cywilno prawna – podobieństwa i różnice

Czym jest forma zatrudnienia?

Na początku warto wyjaśnić, co dokładnie oznacza pojęcie formy zatrudnienia. Wbrew pozorom nie każda osoba wykonująca płatne zadania dla firmy może być uznana za jej pracownika – to określenie zarezerwowane jest wyłącznie dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Co więcej, nie każda osoba współpracująca z firmą jest formalnie zatrudniona.

Formy zatrudnienia to ogólny termin obejmujący różne rodzaj umów, na podstawie których firma zleca wykonywanie pracy. Można je podzielić na dwie główne kategorie:

• Niepracownicze formy zatrudnienia – to wszystkie umowy oparte na przepisach prawa cywilnego lub handlowego, czyli tzw. umowy cywilnoprawne. Do tej kategorii należą m.in. umowa zlecenie i umowa o dzieło, które nie są regulowanie przez Kodeks pracy.
• Pracownicze formy zatrudnienia – obejmują wyłącznie umowy o prace, które tworzą stosunek pracy w rozumieniu art. 22 Kodeksu pracy. Osoby zatrudnione na tej podstawie mają określone prawa i obowiązki wynikające z przepisów Kodeksu pracy.

Umowa o pracę – podstawowa forma zatrudnienia

Umowa o pracę to najważniejsza i najbardziej uregulowana forma zatrudnienia w Polsce. Nawiązuje stosunek pracy między pracodawcą a pracownikiem i podlega przepisom Kodeksu pracy. Dzięki temu zapewnia szeroki zakres praw oraz obowiązków obu stronom.

Cechy charakterystyczne umowy o pracę

Podpisując umowę o pracę, pracownik zobowiązuje się do wykonywania określonej w umowie pracy pod kierownictwem pracodawcy, w wyznaczonym przez niego miejscu i czasie. Z kolei pracodawca ma obowiązek wypłacać pracownikowi wynagrodzenie, które nie może być niższe niż najniższa krajowa.

Obowiązki pracodawcy wynikające z Kodeksu pracy

Zatrudnienie pracownika na podstawie umowy o pracę nakłada na pracodawcę szereg obowiązków, w tym m.in.:

• przeprowadzenie wstępnych i okresowych badań lekarskich,
• organizację szkoleń BHP,
• zapewnienie bezpiecznych warunków pracy,
• prowadzenie akt pracowniczych,
• odprowadzanie składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne,
• przestrzeganie zasad dotyczących urlopów i czasu pracy,
• stosowanie przepisów dotyczących wypowiedzenia umowy.

Jakie są rodzaje umów o pracę?

Kodeks pracy wyróżnia kilka rodzajów umów o pracę, z których każda różni się czasem trwania oraz zasadami wypowiedzenia.

Umowa o pracę na okres próbny

• Służy do oceny pracownika przed zatrudnieniem na dłuższy czas.
• Maksymalny okres trwania: 3 miesiące.
• Możliwe jest ponowne zawarcie takiej umowy, jeśli pracownik zostaje zatrudniony na inne stanowisko.

Okres wypowiedzenia zależy od długości umowy i wynosi:

• 3 dni, jeśli umowa trwa krócej niż 2 tygodnie,
• 1 tydzień, jeśli trwa od 2 tygodni do 3 miesięcy,
• 2 tygodnie, jeśli trwa 3 miesiące.

Umowa o pracę na czas określony

• Zawierana na konkretny czas, maksymalnie 33 miesiące.
• Można zawrzeć maksymalnie 3 takie umowy z jednym pracownikiem – po przekroczeniu tego limitu automatycznie staje się umową na czas nieokreślony.

Okres wypowiedzenia zależy od długości zatrudnienia:

• 2 tygodnie – dla umowy krótszej niż 6 miesięcy,
• 1 miesiąc – dla umowy trwającej od 6 miesięcy do 3 lat,
• 3 miesiące – dla umowy trwającej powyżej 3 lat.

Umowa o pracę na czas nieokreślony

• Nie określa terminu zakończenia zatrudnienia, co zapewnia największą stabilność pracownikowi.
• Może zostać rozwiązana za porozumieniem stron lub przez wypowiedzenie, z okresem wypowiedzenia identycznym jak w umowie na czas określony.

Pozostałe formy zatrudnienia – umowy cywilnoprawne

Umowa o pracę zapewnia najszerszą ochronę prawną pracownikowi i nakłada najwięcej obowiązków na pracodawcę. W związku z tym nie zawsze jest preferowaną formą zatrudnienia – w niektórych przypadkach pracodawcy oraz pracownicy decydują się na umowy cywilnoprawne, które oferują większą elastyczność.

Umowa cywilnoprawna – co to jest?

Umowa cywilnoprawna to forma zatrudnienia regulowana przepisami Kodeksu cywilnego, a nie Kodeksu pracy, jak ma to miejsce w przypadku umowy o pracę. Oznacza to, że jej zawarcie nie tworzy stosunku pracy i nie daje takich samych praw, jakie przysługują pracownikom zatrudnionym na etacie.

Najważniejsze cechy umowy cywilnoprawnej

• Brak stosunku pracy – osoba wykonująca zlecenie nie jest formalnie pracownikiem i nie podlega przepisom Kodeksu pracy.
• Brak uprawnień wynikających z Kodeksu pracy – zleceniobiorca nie ma prawa do płatnego urlopu wypoczynkowego, ochrony przed zwolnieniem, czy świadczeń z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
• Większa elastyczność – strony mogą swobodnie kształtować warunki współpracy, np. dotyczące godzin pracy czy sposobu jej wykonywania.

Ze względu na swoją specyfikę umowy cywilnoprawne są często wybierane w przypadku krótkoterminowej współpracy, pracy projektowej lub umów z osobami wykonującymi działalność nierejestrowaną. Brak pełnej ochrony sprawia jednak, że nie zawsze są one korzystnym rozwiązaniem dla zleceniobiorcy.

Umowy cywilnoprawne – rodzaje i charakterystyka

Jakie są rodzaje umów cywilnoprawnych? W polskim prawie wyróżnia się dwa podstawowe typu umów cywilnoprawnych: umowę zlecenie oraz umowę o dzieło. Każda z nich charakteryzuje się odmiennymi zasadami, zakresem obowiązków praz uprawnień stron – zarówno zleceniodawcy, jak i zleceniobiorcy. Decydując się na jedną z tych form współpracy, warto dokładnie poznać jej specyfikę, aby świadomie wybrać rozwiązanie dopasowane do swoich potrzeb.

Umowa cywilnoprawna a umowa zlecenie

Umowa zlecenie to jedna z najpopularniejszych form zatrudnienia regulowanych przez Kodeks cywilny (art. 734-751). Na jej podstawie zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania określonych czynności na rzecz zleceniodawcy, jednak jej kluczowym elementem nie jest osiągnięcie konkretnego rezultatu, a należyta staranność w wykonywaniu powierzonych zadań.

Umowa zlecenie umowa cywilnoprawna – cechy charakterystyczne

• Brak gwarancji efektu końcowego – zleceniobiorca ma działać starannie, ale nie ponosi odpowiedzialności za ostateczny wynik pracy.
• Elastyczność – umowa może być zawarta na czas określony lub nieokreślony, co pozwala dostosować warunki współpracy do indywidualnych potrzeb.
• Swoboda w kształtowaniu umowy – strony mają dużą dowolność w ustalaniu warunków współpracy, np. sposobu wykonywania obowiązków czy wynagrodzenia.

Wynagrodzenia i oskładkowanie umów cywilnoprawnych – umowa zlecenie

• Od stycznia 2025 roku obowiązuje minimalna stawka godzinowa, która wynosi 30,50 zł brutto.
• Zleceniobiorca podlega obowiązkowi odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, chyba że ma już umowę o pracę w innym miejscu i uzyskuje przynajmniej minimalne wynagrodzenie.
• Studenci do 26. roku życia wykonujący umowę zlecenie są zwolnieni z obowiązku płacenia składek ZUS, co czyni tę formę współpracy szczególnie korzystną dla nich.

Monitorowanie czasu pracy

Choć umowa zlecenie nie wymaga ewidencji czasu pracy jak umowa o pracę, zleceniodawca może zobowiązać zleceniobiorcę do raportowania przepracowanych godzin. Pomaga to w kontrolowaniu rozliczeń i zapewnia przejrzystość współpracy.

Dzięki swojej elastyczności umowa zlecenie jest często wybierana w branżach wymagających nieregularnej pracy oraz w przypadku krótkoterminowej współpracy.

Zobacz też: Umowa zlecenie a emerytura – czy umowa zlecenie wlicza się do emerytury i stażu pracy?

Umowa o dzieło – umowa cywilnoprawna

Umowa o dzieło, uregulowana w art. 627-646 Kodeksu cywilnego, to umowa, w której kluczowe jest osiągnięcie określonego rezultatu. W przeciwieństwie do umowy zlecenia, która opiera się na starannym działaniu, tutaj wykonawca zobowiązuje się do dostarczenia konkretnego efektu swojej pracy w ustalonym czasie i jakości.

Umowa cywilnoprawna o dzieło – cechy charakterystyczne

• Skupienie na rezultacie – wykonawca jest zobowiązany do ukończenia dzieła zgodnie z umówionymi standardami i w określonym terminie.
• Brak obowiązkowych składek na ZUS – umowa o dzieło nie wymaga odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, co obniża koszty zatrudnienia.
• Odpłatność – wykonawca otrzymuje wynagrodzenie, które może być określone w formie:
  • ryczałtowej (ustalona z góry kwota niezależnie od rzeczywistych kosztów),
  • kosztorysowej (na podstawie rzeczywistych kosztów wykonania dzieła).

Odpowiedzialność wykonawcy

Ponieważ umowa o dzieło koncentruje się na rezultacie, wykonawca ponosi odpowiedzialność za jakość i termin realizacji. Jeśli dzieło nie spełnia uzgodnionych wymagań lub nie zostanie ukończone w terminie, zleceniodawca może domagać się poprawek, rekompensaty lub nawet odstąpić od umowy.

Kiedy warto wybrać umowę o dzieło?

Umowa o dzieło sprawdza się w sytuacjach, gdy zleceniodawca oczekuje konkretnego efektu pracy, np. stworzenia strony internetowej, obrazu, tekstu czy wykonania remontu. Jest popularna wśród freelancerów, artystów oraz osób wykonujących prace projektowe.

Inne umowy cywilnoprawne – jakie jeszcze są rodzaje umów cywilnoprawnych?

Choć umowa zlecenie i umowa o dzieło są najczęściej zawieranymi umowami cywilnoprawnymi, w niektórych przypadkach inne formy współpracy są bardziej odpowiednie. Oto kilka mniej popularnych, ale wciąż stosowanych umów cywilnoprawnych:

Kontrakt menedżerski

• Przeznaczony dla osób pełniących funkcje kierownicze.
• Jest umową nienazwaną, co oznacza, że jej warunki są ustalane przez strony w granicach określonych przez Kodeks cywilny (art. 353).
• Jedna strona powierza drugiej zarządzanie firmą w zamian za określone wynagrodzenie.
• Kontrakt nie podlega przepisom Kodeksu pracy, ale może wiązać się z obowiązkiem odprowadzania składek ZUS, w zależności od jego treści.

Umowa agencyjna

• Agent zobowiązuje się do pośredniczenia w zawieraniu umów dla zleceniodawcy lub do zawierania ich w jego imieniu.
• W zamian agent otrzymuje wynagrodzenie – określone w umowie lub w formie prowizji zależnej od wartości pozyskanych umów.
• Agentem może być osoba fizyczna lub prawna, natomiast dającym zlecenie – wyłącznie osoba prawna (np. firma).
• Jest często stosowana w branży ubezpieczeniowej, handlowej czy nieruchomości.

Umowa o pracę nakładczą

• Regulowana przez rozporządzenie Rady Ministrów z 31 grudnia 1975 roku.
• Osoba przyjmująca zlecenie zobowiązuje się do wykonywania pracy nakładczej w dowolnym miejscu i czasie, dostarczając efekt swojej pracy.
• Nie podlega bezpośredniemu kierownictwu zleceniodawcy, ale musi spełnić określone wymagania co do jakości i terminu wykonania pracy.
• Zlecający zobowiązuje się do wypłaty wynagrodzenia.
• Często stosowana w przypadku pracy chałupniczej i rękodzielniczej.

Umowy cywilnoprawne – przykłady

Umowy cywilnoprawne są powszechnie wykorzystywanie w różnych sektorach i okolicznościach, zapewniając dużą swobodę w kształtowaniu warunków współpracy zgodnie z indywidualnymi wymaganiami stron. Poniżej przedstawiamy kilka konkretnych przykładów takich umów.

Umowy cywilnoprawne – przykłady zastosowania umowy zlecenie

Umowa zlecenie to popularna firma współpracy, która zapewnia elastyczność i możliwość świadczenia usług bez konieczności nawiązywania stosunku pracy. Sprawdza się szczególnie w przypadkach, gdy zleceniobiorca wykonuje regularne lub ciągłe usługi, ale nie jest zatrudniony na etacie.

Gdzie najczęściej stosuje się umowę zlecenie?

• Prowadzenie księgowości – biura rachunkowe oraz indywidualni księgowi często świadczą swoje usługi firmom na podstawie umowy zlecenia, obsługując dokumentację finansową i podatkową.
• Doradztwo prawne – prawnicy i doradcy podatkowi mogą udzielać konsultacji na zlecenie klientów, nie będąc jednocześnie pracownikami kancelarii czy firm.
• Usługi marketingowe – specjaliści ds. marketingu, copywriterzy i graficy często pracują na umowie zlecenia, wykonując zlecone działania promocyjne dla firm.
• Korepetycje – nauczyciele i lektorzy językowi świadczący prywatne lekcje często korzystają z umowy zlecenia, prowadząc zajęcia indywidualne lub grupowe.
• Prowadzenie profili w mediach społecznościowych – osoby zarządzające social mediami dla firm czy influencerów często wykonują swoją pracę na podstawie umowy zlecenia, dostosowując strategie komunikacji do wymagań klientów.

Umowa cywilnoprawna – przykłady zastosowania umowy o dzieło

Umowa o dzieło to jedna z najczęściej wykorzystywanych umów cywilnoprawnych, szczególnie w przypadkach, gdy celem jest wykonanie konkretnego zadania z określonym rezultatem. Sprawdza się w sytuacjach, gdy praca ma charakter jednorazowy lub projektowy i nie wymaga stałej współpracy między stronami.

Gdzie najczęściej stosuje się umowę o dzieło?

• Tworzenie strony internetowej – web developerzy i projektanci stron internetowych często realizują swoje zlecenia na podstawie umowy o dzieło, dostarczając gotowy produkt zgodnie z określonymi wymaganiami.
• Wykonanie dzieła artystycznego – malarze, rzeźbiarze czy fotografowie wykonują prace na zamówienie, np. obrazy, rzeźby, sesje zdjęciowe, dostarczając finalny efekt swojej pracy klientowi.
• Tłumaczenie dokumentów – tłumacze realizują przekłady tekstów, książek czy umów, dostarczając gotową wersję w określonym języku.
• Projekt architektoniczny – architekci i projektanci wnętrz mogą pracować na podstawie umowy o dzieło, dostarczając gotowy projekt budynku, wnętrza lub elementu konstrukcyjnego.
• Produkcja materiałów reklamowych – graficy, montażyści i copywriterzy realizują projekty, takie jak ulotki, logo, filmy promocyjne czy treści reklamowe, dostarczając końcowy produkt zgodnie z ustaleniami.

Umowa o pracę a umowa cywilno prawna – podobieństwa i różnice

Umowa o pracę a umowa cywilnoprawna – podobieństwa

Umowa o pracę a umowa cywilnoprawna – różnice

Zajrzyj na naszego bloga po więcej interesujących treści:

Wzory CV
Szablony CV
Przykładowe CV
CV barmana, które serwuje Twoje atuty [+ gotowy wzór CV barman]
CV Team Leader – zbuduj zespół sukcesu 
Jak stworzyć CV sekretarki, które zapewni Ci zaproszenie na rozmowę? [+ CV sekretarka wzór]
Profesjonalne CV rekrutera – Twój klucz do sukcesu w branży HR
CV Project Manager – jak napisać dokument, który przyciągnie uwagę? Praktyczny poradnik z przykładami
CV marketing – jak stworzyć profesjonalny dokument? Praktyczne wskazówki + CV marketing wzór
CV asystentka zarządu – porady, które pozwolą Ci stworzyć profesjonalny życiorys
CV asystentka biura – porady i wskazówki 
CV specjalista ds. sprzedaży: mistrz sprzedaży od pierwszego spojrzenia? Stwórz przekonujący dokument
CV przedstawiciel handlowy – jak stworzyć dokument, który sprzeda Twoje umiejętności?
CV kierownika sklepu, które otworzy Ci drzwi do kariery – praktyczny poradnik
Zdobądź pracę w Kauflandzie! Zobacz, jak stworzyć CV do Kauflandu
Jak napisać CV do drogerii kosmetycznej, które otworzy Ci drzwi do wymarzonej pracy?