Nie da się ukryć, że siłą napędową większości przedsiębiorstw są pracownicy, od których zależy przyszłość i dalszy rozwój działalności. Specjaliści są na wagę złota, dlatego właściciele firm chcą chronić swoje interesy przed konkurencją ze strony byłych pracowników. W tym celu zawiera się tzw. umowę o zakazie konkurencji. Jednak co w sytuacji, gdy jej zapisy są nieprecyzyjne? Z jakimi konsekwencjami się to wiąże? Umowa o zakazie konkurencji – dowiedz się więcej na ten temat!
Umowa o zakazie konkurencji – spis treści:
- Czym jest umowa o zakazie konkurencji?
- Zakaz konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy
- Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy
- Umowa o zakazie konkurencji niezgodna z prawem – kiedy?
- Wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji
- Skutki konkurencji
- Klauzula o zakazie konkurencji – co w przypadku odmowy jej podpisania?
Czym jest umowa o zakazie konkurencji?
Zakaz konkurencji został uregulowany w Kodeksie pracy. Zgodnie z jego zapisami pracownik nie może prowadzić konkurencyjnej działalności wobec swojego pracodawcy, a nawet świadczyć pracy na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (dotyczy zarówno umowy o pracę, jak i innych umów cywilnoprawnych).
Zakaz konkurencji – Kodeks pracy
Art. 101 Kp:
§ 1. W zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji).
§ 2. Pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody na zasadach określonych w przepisach rozdziału I w dziale piątym.
Zakaz konkurencji może obowiązywać zarówno w trakcie stosunku pracy, jak i przez określony czas, po jego zakończeniu. Warunkiem jego skuteczności jest jednak zawarcie pisemnej umowy o zakazie konkurencji.
Zobacz nasze WZORY CV!
Umowa o pracę – zakaz konkurencji: w jakiej formie?
Przepisy Kodeksu pracy jasno wskazują na to, że zakaz konkurencji powinien być określony w odrębnej umowie, która może zostać zawarta jednocześnie z umową o pracę, stanowiąc jej część np. paragraf. Można także podpisać ją zupełnie oddzielnie jako odrębny kontrakt.
Zakaz konkurencji w umowie o pracę – z czego wynika?
Umowa o zakazie konkurencji podpisywana jest z myślą o zakładzie pracy i ochronie jego interesów w dobie wolnego rynku, gdzie konkurencja między przedsiębiorstwami staje się coraz bardziej zaostrzona. To zabezpieczenie wiedzy, doświadczenia, pomysłu, a także baz danych przed pracownikami, którzy chcieliby je wykorzystać na poczet własnej lub innej działalności.
To również Cię zainteresuje: Prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy – co określa Kodeks pracy?
Zakaz konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy
Zakaz konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy zgodnie z art. 1011.§ 1 Kp wskazuje, że w zakresie określonym w odrębnej umowie pracownik nie może prowadzić konkurencyjnej działalności wobec pracodawcy ani też świadczyć innej pracy dla podmiotu prowadzącego taką działalność.
Przy czym warto podkreślić, że umowa o zakazie konkurencji nie zabrania pracownikowi podejmowania jakiejkolwiek dodatkowej działalności. Zakaz konkurencji powinien jasno wskazywać zakres i rodzaj pracy uznawanej przez pracodawcę za konkurencyjną. Aby mówić o konkurencji, dodatkowe działania muszą mieć bezpośredni związek z działalnością pracodawcy i stanowić realne zagrożenie dla jego interesów.
Umowę o zakazie konkurencji można podpisać zarówno przed podjęciem zatrudnienia, jak i podczas jego trwania. Zakaz konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy przestaje obowiązywać w momencie ustania stosunku pracy. Można także wyznaczyć krótszy termin jego obowiązywania.
Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy powinna zawierać:
- strony umowy;
- czas obowiązywania umowy o zakazie konkurencji
- zakres zakazu konkurencji.
Strony powinny dokładnie określić, które formy konkurencji są zakazane (np. prowadzenie własnej działalności, bycie wspólnikiem spółki kapitałowej czy podejmowanie pracy u konkurencji na podstawie umowy o dzieło). Należy także wskazać skutki ewentualnego złamania postanowień zawartych w umowie.
Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy określa z kolei art. 1012.§ 1 Kp. Możemy w nim przeczytać, że jeśli pracodawca i pracownik mają dostęp do szczególnie istotnych informacji (których ujawnienie może skutkować szkodą dla pracodawcy) strony mogą zawrzeć umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy.
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy zobowiązuje pracownika do nieprowadzenia określonej działalności przez uzgodniony z pracodawcą czas po ustaniu stosunku pracy. Z kolei pracodawcę do wypłacenia pracownikowi odszkodowania z tego tytułu przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Odszkodowanie nie może być niższe niż 25 proc. wynagrodzenia pracownika, które otrzymywał przed ustaniem stosunku pracy.
Ustalenie okresu obowiązywania zakazu oraz wysokości odszkodowania są warunkiem koniecznym, umożliwiającym zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Co ważne, umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie może zostać zawarta na czas nieokreślony, ponieważ staje się nieważna. Okres obowiązywania takiego zakazu nie może być też rażąco długi – najczęściej jest to pół roku lub rok.
Szukasz zatrudnienia? Zobacz przykładowe CV!
Umowa o zakazie konkurencji niezgodna z prawem – kiedy?
Nieważność umowy czy brak precyzji zawsze stanowi problem, ponieważ nie wiadomo kto zyska, a kto straci. Choć może się wydawać, że nieważność umowy o zakazie konkurencji może być korzystna dla pracownika, to nie zawsze tak jest. Co jeśli za przestrzeganie umowy będziesz żądał odszkodowania, ale nie będzie Ci przysługiwało?
Na co zwrócić uwagę podpisując umowę o zakazie konkurencji? Kiedy umowa lojalnościowa jest nieważna?
- Oświadczenie pracownika zamiast umowy – zakaz konkurencji musi być zgodnym oświadczeniem woli obu stron potwierdzonym umową. Samo oświadczenie pracownika nic nie daje w tej kwestii.
- Brak pisemnej formy umowy – każda umowa o zakazie konkurencji musi zostać zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Wszelkie mailowe lub ustne ustalenia są zupełnie nieważne.
- Nieodpowiednia reprezentacja po stronie pracodawcy – dotyczy najczęściej członków zarządu spółek handlowych. Zgodnie z kodeksem takich spółek w umowie z członkiem zarządu spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Jeśli więc umowa o zakazie konkurencji z członkiem zarządu zostanie podpisana ze strony spółki przez innego członka zarządu lub prokurenta uważana jest za nieważną.
- Zły zakres zakazu konkurencji – chodzi nie tylko o ustalenie dokładnego zakresu, ale też sposób ujęcia tej kwestii. Pracownik musi, bez nadmiernego wysiłku i w oparciu o dostępne mu dane, ustalić zakres obowiązków objętych klauzulą. Pracodawca nie może wywołać u niego niepewności z tym związanej.
- Czas trwania zakazu konkurencji – określenie czasu obowiązywania zakazu konkurencji jest jednym z warunków decydujących o ważności umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Zarówno niewskazanie takiego terminu, jak i określenie jako bezterminowy, sprawia, że umowa jest nieaktualna.
Wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji
Przede wszystkim należy pamiętać o tym, że wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji to nie to samo co zwolnienie z zakazu konkurencji.
Zwolnienie z zakazu konkurencji oznacza, że pracownik może zacząć prowadzić konkurencyjną działalność bez konieczności zapłaty kary. Mimo wszystko pracodawca wciąż zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania, ponieważ umowa nadal obowiązuje.
Aby uniknąć takiej sytuacji najlepiej umieścić w umowie zapis określający zasady rozwiązania kontraktu. Przede wszystkim po to, aby ominąć konieczność zapłaty wzajemnych świadczeń w razie wystąpienia przyczyn uzasadniających zaprzestanie istnienia zakazu.
Dobrym pomysłem jest także, aby w trakcie ustalania wysokości odszkodowania, zastrzec, iż przysługuje ono wyłącznie w czasie trwania zakazu konkurencji. Gdy zakaz przestaje obowiązywać – odszkodowanie również.
Skutki konkurencji
Złamanie przez pracownika zakazu konkurencji wiąże się z określonymi konsekwencjami:
- rozwiązanie stosunku pracy z winy pracownika i bez zachowania okresu wypowiedzenia;
- konieczność zapłaty kar określonych w umowie (jeśli się w niej znajdują);
- wypłata odszkodowania, jeżeli wskutek Twoich działań pracodawca poniósł szkodę.
W przypadku osób zatrudnionych na umowie o pracę wysokość odszkodowania jest równa wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może być wyższa niż wartość trzech miesięcznych pensji (jeśli działał nieumyślnie). Jeśli zaś pracownik działał umyślnie lub do szkody doszło w wyniku rażącego niedbalstwa – odszkodowanie będzie równe wysokości poniesionej przez pracodawcę straty.
Klauzula o zakazie konkurencji – co w przypadku odmowy jej podpisania?
Pracodawca ma prawo do ochrony swojego interesu, a więc zabezpieczenia w postaci umowy o zakazie konkurencji. Co jednak w sytuacji, gdy pracownik odmówi jej podpisania? Jakie wiążą się z tym konsekwencje?
Zacznijmy od tego, że pracownik zobowiązany jest do lojalności względem pracodawcy, jego działalności, a także współpracowników. Brak zgody pracownika na zakaz konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy może skutkować:
- wypowiedzeniem umowy o pracę
- odmową zatrudnienia pracownika (jeśli do rozmów dochodzi w trakcie negocjowania warunków umowy);
- wypowiedzeniem umowy o pracę z powodu rażącego naruszenia obowiązków pracowniczych (tzw. zwolnienie dyscyplinarne).
Nieco inaczej sytuacja wygląda, gdy chodzi o zakaz konkurencji po ustaniu zatrudnienia. Jeśli pracownik ma dostęp do szczególnie ważnych danych i odmawia podpisania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia, wówczas może otrzymać wypowiedzenie umowy o pracy.
Oczywiście do rozwiązania umowy o pracę może dojść wyłącznie wtedy, gdy stawiany wymóg jest zgodny z prawem. Kiedy jest niezgodny? Na przykład, gdy pracodawca ustanawia zbyt szeroki zakres zakazu konkurencji, w związku z czym pracownik będzie miał trudność w podjęciu zatrudnienia. W takiej sytuacji odmowa podpisania klauzuli będzie, jak najbardziej uzasadniona. Jednak każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie.
Zajrzyj też do naszych pozostałych artykułów:
List intencyjny – co to jest, jak napisać list intencyjny?
Jak wygląda powrót do pracy po macierzyńskim – jak się do niego przygotować?
Analiza SWOT – analiza SWOT firmy, szanse i zagrożenia
NIP – Ile cyfr? Kto nadaje? Gdzie znaleźć swój NIP?
Własna działalność – jak założyć firmę? Jak otworzyć działalność jednoosobową?
CV naukowe – jak napisać życiorys naukowy?
Szablony CV
Outsourcing co to? Wady i zalety + rodzaje outsourcingu
Sabbatical – co to znaczy? Czym jest urlop sabatowy?
Zaświadczenie o dochodach oraz zaświadczenie o zatrudnieniu i zarobkach – wzór
Headhunter – kto to? Czym się zajmuje? Ile zarabia?
Praca Czechy – jak wygląda praca i życie w Czechach? + Zarobki Czechy
Etyka zawodowa co to? Poznaj podstawowe zasady etyki zawodowej
Onboarding pracowników – jak powinien przebiegać proces onboardingu?
Prawnik – ile zarabia prawnik? Co robić po prawie?
