Każde zwolnienie z pracy jest stresujące i zarazem przykre, zwłaszcza gdy zupełnie się tego nie spodziewałeś. Właśnie dlatego warto, abyś w takiej sytuacji poznał swoje prawa i obowiązki, aby cały ten dość nieprzyjemny proces przebiegł w pełni legalnie. W tym artykule dowiesz się, jak Kodeks pracy definiuje zwolnienie pracownika, jakie prawa Ci przysługują oraz jak poradzić sobie w sytuacji nielegalnego zwolnienia.
Zwolnienie z pracy – spis treści:
- Kodeks pracy – zwolnienie pracownika
- Zwolnienie z pracy – podstawowe prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy
- Zwolnienie z pracy – co jeszcze warto wiedzieć?
- Zwolnienie z pracy – jak zwolnić pracownika? Tryby rozwiązania umowy o pracę
Kodeks pracy – zwolnienie pracownika
Zwolnienie z pracy według prawa nazywa się rozwiązaniem umowy o pracę lub wypowiedzeniem umowy o pracę. Co do zasady może nastąpić zarówno po stronie pracodawcy, jak i pracownika. Chociaż potocznie zwolnienie z pracy kojarzy się raczej z wyrzuceniem pracownika przez rozwścieczonego pracodawcę niż z dobrowolną rezygnacją ze stanowiska.
Zgodnie z art. 30 Kodeksu pracy zwolnienie pracownika następuje na cztery sposoby, w związku z tym wyróżnia się:
- wypowiedzenie umowy o pracę za porozumieniem stron;
- rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem (przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia);
- rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia (przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia);
- z upływem czasu, na który została zawarta.
Rodzaje zwolnień z pracy – więcej na ten temat przeczytasz w dalszej części artykułu.
Zwolnienie z pracy – podstawowe prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy
Niewiele osób wie, że zwolnienie z pracy wiąże się określonymi obowiązkami i uprawnieniami obu stron stosunku pracy.
Przede wszystkim zwolnienie z pracy przez pracodawcę musi nastąpić na piśmie. Pracodawca zobowiązany jest, aby dostarczyć Ci wypowiedzenie, a w nim podać przyczynę zwolnienia.
Przyczyny zwolnienia nie zostały w żaden sposób uregulowane, co oznacza dużą dowolność w tym temacie. Możesz zostać zwolniony z pracy kiedy nie wypełniasz swoich obowiązków, nie posiadasz odpowiednich kwalifikacji zawodowych, osiągasz niezadowalające wyniki, ale też w przypadku bankructwa, likwidacji firmy czy redukcji etatów.
W przypadku zwolnienia pracownikowi przysługuje prawo do odwołania się do sądu pracy. Możesz to zrobić, gdy:
- na wypowiedzeniu umowy zabrakło uzasadnienia;
- uzasadnienie było niewłaściwe;
- pracodawca naruszył przepisy o wypowiadaniu umowy o pracę.
W jednej z powyższych sytuacji możesz ubiegać się o przywrócenie do pracy lub odszkodowanie.
Co ważne, pracodawca również może ubiegać się o odszkodowanie, jeśli:
- pracownik rozwiązał umowę bez wypowiedzenia;
- pracownik porzucił pracę.
Zwolnienie z pracy – prawa pracownika
Zwolnienie przez pracodawcę oznacza, że przysługuje Ci prawo do urlopu na poszukiwanie pracy. Jego długość zależy od długości wypowiedzenia (czyli bezpośrednio od stażu pracy):
- 2 dni robocze na poszukiwanie pracy w okresie dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia;
- 3 dni robocze na poszukiwanie pracy w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia (także, gdy zostanie ono skrócone).
Przy zwolnieniu z pracy przysługuje Ci także prawo do wynagrodzenia wraz ze wszystkimi dodatkami, a także prawo do urlopu wypoczynkowego lub ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystane wolne dni.
Grupowe zwolnienia pracowników wiążą się z koniecznością wypłaty odprawy przez pracodawcę.
Brakuje Ci czterech lat do wieku emerytalnego? W takiej sytuacji nie możesz zostać zwolniony (z wyjątkiem zwolnienia dyscyplinarnego).
Zwolnienie z pracy przez pracodawcę – pracownicy chronieni przed zwolnieniem
Część pracowników jest chroniona przed zwolnieniem – są to:
- pracownicy przebywający na zwolnieniu lekarskim (chyba że chodzi o zwolnienie dyscyplinarne);
- pracownicy przebywający na urlopie wypoczynkowym lub z powodu innej usprawiedliwionej przyczyny (np. odosobnienia z powodu choroby zakaźnej lub opieki nad dzieckiem);
- pracowników zbliżających się do wieku emerytalnego (jest to tzw. okres ochronny przed emeryturą);
- pracowników zaangażowanych w działalność związkową;
- pracownic będących w ciąży.
Oczywiście od każdego przypadku mogą być wyjątki, dlatego warto dokładnie zapoznać się z przepisami prawa pracy.
Pamiętaj, że po zwolnieniu z pracy możesz zarejestrować się jako bezrobotny, by ubiegać się o kuroniówkę.
Zwolnienie z pracy – obowiązki pracodawcy
Prawo pracy dokładnie reguluje, co pracodawca powinien zagwarantować jeśli dochodzi do rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem.
- Pracodawca wystawi Ci świadectwo pracy – w przypadku rozwiązania umowy o pracę pracodawca zobowiązany jest wydać pracownikowi świadectwo pracy, ma na to 7 dni od dnia ustania stosunku pracy.
- Pracodawca zgłasza zwolnienie do ZUS – pracodawca powinien zgłosić w ZUS wyrejestrowanie pracownika z ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w ciągu 7 dni od dnia ustania stosunku pracy.
- Pracodawca wypłaci odszkodowanie – jeśli pracownik sam rozwiązał umowę ze skutkiem natychmiastowym, w sytuacji, gdy:
- doszło do ciężkiego naruszenia przez pracodawcę podstawowych obowiązków pracownika;
- zostało wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika.
- Pracodawca wypłaci odprawę – przy zwolnieniach grupowych lub indywidualnych, jeśli do zwolnienia doszło z winy pracodawcy;
- Pracodawca udzieli Ci urlopu lub wypłaci ekwiwalent – zwolniony pracownik nie może mieć żadnych dni pozostałego urlopu. Od pracodawcy zależy czy będziesz mógł wykorzystać ten urlop, czy firma wypłaci Ci ekwiwalent za zaległe dni wolne.
Zwolnienie z pracy – co jeszcze warto wiedzieć?
Czy można zwolnić pracownika na L4?
Wiele osób zastanawia się, czy pracodawca może zwolnić pracownika na zwolnieniu lekarskim? Kodeks pracy zabrania zwolnienia pracownika przebywającego na L4, ponieważ jest to uzasadniona nieobecność. W skrajnych przypadkach dopuszcza się jednak taką możliwość. Do zwolnienia pracownika na L4 może dojść, gdy zbyt długo i zbyt często przebywa na zwolnieniu lekarskim.
Czy można zwolnić pracownika z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności?
W polskim prawie nie funkcjonuje bezpośrednia ochrona osób niepełnosprawnych przed zwolnieniem z pracy. Chyba że dana osoba należy do którejś ze szczególnie chronionych grup np. jest w wieku przedemerytalnym. Formalnie zwolnienie osoby niepełnosprawnej jest możliwe, ale ważne, aby nie nosiło ono znamion dyskryminacji.
Dowiedz się więcej: Praca dla niepełnosprawnych – Jak wygląda praca dla osób z orzeczeniem o niepełnosprawności?
Czy można zwolnić pracownika na urlopie?
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi przebywającemu na urlopie, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności. Chodzi o to, aby zapewnić pracownikom rzeczywisty wypoczynek i regenerację, a możliwość otrzymania wypowiedzenia w tym czasie mogłaby to skutecznie zaburzyć.
Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia
Zwolnienie w okresie wypowiedzenia z obowiązku świadczenia pracy, czyli inaczej wypowiedzenie bez świadczenia pracy zostało uregulowane przez art. 36 Kodeksu pracy: „[w] związku z wypowiedzeniem umowy o pracę pracodawca może zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy do upływu okresu wypowiedzenia. W okresie tego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.”
Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia nie wymaga zgody pracownika – taka decyzja należy wyłącznie do pracodawcy.
Zwolnienie z pracy z winy pracodawcy a odprawa
Musisz wiedzieć, że do odprawy uprawnieni są pracownicy zwalniani grupowo lub zwolnieni indywidualnie, ale wyłącznie z winy pracodawcy np. w związku likwidacją firmy lub redukcją etatów. Ile wynosi taka odprawa? Wszystko zależy od długości Twojego zatrudnienia:
- jeśli byłeś zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata – przysługuje Ci odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia;
- jeśli byłeś zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat – przysługuje Ci odprawa w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia
- jeśli byłeś zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat – przysługuje Ci odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia.
Zwolnienie z pracy – jak zwolnić pracownika? Tryby rozwiązania umowy o pracę
Jak mogłeś przeczytać wcześniej, umowę o pracę rozwiązuje się w jednym z czterech trybów:
- na mocy porozumienia stron;
- przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia;
- przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia
- z upływem czasu, na który była zawarta.
Zwolnienie z pracy na mocy porozumienia stron
W tym przypadku obie strony stosunku pracy (pracownik i pracodawca) ustalają warunki rozwiązania umowy o pracę. Dzięki temu można skrócić okres wypowiedzenia a nawet całkowicie z niego zrezygnować.
Obie strony są zgodne co do rozwiązania umowy i wspólnie podpisują dokument potwierdzający nie tylko termin, ale również zasady jej rozwiązania. Nie wymaga się natomiast podawania przyczyny zakończenia współpracy. Oczywiście jedna ze stron może też nie zgodzić się na proponowane warunki.
Zwolnienie z pracy za wypowiedzeniem
Jeśli jako pracownik rozwiązujesz umowę o pracę za wypowiedzeniem nie możesz rzucić swoich obowiązków z dnia na dzień, ponieważ obowiązuje Cię okres wypowiedzenia.
Zwolnienie przez pracodawcę nie wymaga również podawania przyczyny rozwiązania umowy (chyba że jest to umowa na czas nieokreślony) oraz zgody drugiej strony.
Zwolnienie z pracy (umowa na czas określony i nieokreślony) – jaki okres wypowiedzenia Cię obowiązuje?
- 2 tygodnie – jeśli pracowałeś poniżej 6 miesięcy;
- 1 miesiąc – jeśli pracowałeś co najmniej 6 miesięcy;
- 3 miesiące – jeśli pracowałeś co najmniej 3 lata.
Zwolnienie z pracy (umowa na okres próbny) – jaki okres wypowiedzenia Cię obowiązuje?
- 3 dni – jeśli pracowałeś do 2 tygodni;
- 1 tydzień – jeśli pracowałeś co najmniej 2 tygodnie;
- 2 tygodnie – jeśli pracowałeś 3 miesiące.
Zwolnienie z pracy bez wypowiedzenia
Zwolnienie z pracy bez wypowiedzenia oznacza zwolnienie w trybie natychmiastowym (inaczej zwolnienie dyscyplinarne).
Zwolnienie z pracy bez wypowiedzenia pracownika może nastąpić w sytuacji:
- ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
- popełnienia przez pracownika ciężkiego przestępstwa w czasie trwania umowy o pracę, które to przestępstwo uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku (przestępstwo musi być oczywiste lub stwierdzone prawomocnym wyrokiem);
- utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku zawinionej przez pracownika;
- gdy niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa dłużej niż 3 miesiące (jeśli zatrudnienie nie przekroczyło 6 miesięcy) lub dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące (gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy) lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową;
- usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy trwającej dłużej niż 1 miesiąc z innych przyczyn.
Sprawdź też:
Curriculum Vitae, czyli CV – jak napisać?
Kompetencje kluczowe – jakie kompetencje są kluczowe według Rady UE?
Outsourcing co to? Wady i zalety + rodzaje outsourcingu
Sabbatical – co to znaczy? Czym jest urlop sabatowy?
Zmiana pracy – kiedy i jak zmienić pracę bez stresu?
Zaświadczenie o dochodach oraz zaświadczenie o zatrudnieniu i zarobkach – wzór
ATS system do rekrutacji – czym jest?
Zdjęcie biznesowe damskie a zdjęcie męskie – po co je robić? Czym się charakteryzuje?
Headhunter – kto to? Czym się zajmuje? Ile zarabia?
Multitasking – o co chodzi? Czy wielozadaniowość jest efektywna?
Architekt – ile zarabia architekt i jak wygląda praca architekta?
Praca Czechy – jak wygląda praca i życie w Czechach? + Zarobki Czechy
Wolny zawód – co to jest wolny zawód? Lista wolnych zawodów
Przykładowe CV
Work life balance – jak osiągnąć równowagę w życiu?
Szablony CV
Kontroler ruchu lotniczego – ile zarabia kontroler lotów? Jakie wymagania trzeba spełnić?
Okresowa ocena pracownika + metody oceniania pracowników
Spedytor kto to? Co robi i czym zajmuje się spedytor?
